سوءمدیریت در جهاد کشاورزی/ نهاده گران به دامدار میرسد/ 20 هزار مگاوات کسری برق داریم
به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرج، در سالهای اخیر، کشور ایران با مجموعهای از چالشهای عمیق اقتصادی، مدیریتی و زیرساختی روبهرو بوده که نه تنها بهرهوری ظرفیتهای بالفعل داخلی را محدود کرده، بلکه اجرای برنامههای توسعهای را با کندی، توقف و ناکارآمدی مواجه ساخته است. این چالشها، که از سطح مدیریت کلان تا حوزههای تخصصی مانند کشاورزی، صنعت، انرژی و خدمات عمومی گسترده شدهاند، ریشه در ترکیبی از تفاوت نگاهها در دولتها و مجالس، ضعف نظارت و مدیریت، و عدم بهرهگیری از ظرفیتهای داخلی دارد. در واقع، اختلاف دیدگاهها در سطح تصمیمگیری، یکی از مهمترین عوامل ایجاد این ناکارآمدیها است؛ جایی که یک تصمیم در دولت یا مجلس با نگاه به خارج گرفته میشود و تصمیمی دیگر در دولت بعدی، بر اساس نگاه داخلی، جایگزین آن میشود و نتیجه آن، سردرگمی سیاستگذاری و تضعیف ثبات برنامههای کلان است.
تجربه دوران دفاع مقدس نشان داده است که ایران ظرفیت تبدیل تهدیدهای بزرگ به فرصتهای استراتژیک را دارد؛ زمانی که بسیجیان و ایثارگران توانستند محدودیتها و فشارهای عظیم را مدیریت و کاری به ظاهر غیرممکن را ممکن کنند. این واقعیت نشان میدهد که توان داخلی برای عبور از بحرانها و مشکلات اقتصادی وجود دارد، اما تفاوت نگاهها و نبود انسجام مدیریتی، همواره مانع بهرهبرداری کامل از این ظرفیتها شده است. به عبارت دیگر، کشور از نظر منابع انسانی، توان فنی و ظرفیتهای تولیدی، امکانات گستردهای دارد، اما فقدان هماهنگی بین نهادها و تغییر مداوم اولویتها، مانع تحقق این توانمندیها شده است.
یکی از مهمترین حوزههایی که این ناکارآمدیها را به وضوح نشان میدهد، زنجیره تولید و تأمین امنیت غذایی است. کشور ما امروز در تولید دام، طیور، گندم و دیگر محصولات استراتژیک ظرفیت قابل توجهی دارد، اما ضعف مدیریت در تأمین نهادهها، کود، تجهیزات و زیرساختهای لازم باعث شده است که تولید داخلی آسیب ببیند و گاهی حتی وابستگی به واردات دوباره شکل بگیرد. به عنوان نمونه، در صنعت مرغداری، با وجود تولید دو و نیم میلیون تن مرغ بدون نیاز به واردات، کنترل زنجیره تأمین نهادههای دامی به دلیل مداخلات قیمتگذاری و نارسایی مدیریتی، مشکلات جدی برای دامداران ایجاد کرده است؛ در حالی که مصرفکننده نیز توان خرید کافی ندارد و زنجیره اقتصادی از ابتدا تا انتها نیازمند اصلاح ساختاری و دقیق است.
همچنین در حوزه انرژی، کشور با کسری حدود 20 هزار مگاوات برق مواجه است. برنامههای پیشبینیشده برای اضافه کردن ظرفیت تولید برق، به دلیل ضعف در مدیریت پروژهها، عدم بهرهگیری از انرژیهای تجدیدپذیر و تأخیر در توسعه نیروگاهها عملی نشده است. در حالی که رهبر معظم انقلاب از سال 1382 بر لزوم تأمین این میزان برق از طریق انرژی هستهای تأکید کرده بودند، امروز تنها بخشی از این هدف محقق شده و بخش عمده ظرفیتها همچنان بلااستفاده باقی ماندهاند. این وضعیت، علاوه بر محدودیت در برقرسانی به بخشهای صنعتی و تولیدی، تهدیدی جدی برای تابآوری اقتصادی کشور ایجاد کرده است و نشان میدهد که بدون اصلاح نگرشها و مدیریت منابع حیاتی، تداوم چنین شرایطی به شدت آسیبزا خواهد بود.
همزمان، ساختارها و سازمانهای اجرایی کشور نیز نیازمند اصلاح اساسی هستند. تجربه ادغام یا تفکیک وزارتخانهها نشان میدهد که تغییرات ساختاری بدون حمایت و اعتقاد کارشناسان داخلی، ناکارآمد خواهد بود. ایجاد ساختارهای جدید مانند سازمان هوش مصنوعی و یا اصلاح ساختارهای موجود، زمانی موفق خواهد بود که افراد در داخل سیستم، تخصص و اشراف کافی داشته باشند و تغییرات تحمیلی از بیرون، نتیجه مطلوب ایجاد نمیکند.
تحقق استقلال اقتصادی، تابآوری ملی و مدیریت صحیح منابع تنها با رصد دقیق برنامهها، اصلاح زنجیرههای مدیریتی و اعتماد به ظرفیتهای بالفعل داخلی ممکن است. به عبارت دیگر، کشور میتواند بسیاری از گرههای اقتصادی و مدیریتی خود را بدون تکیه بر سرمایه یا حمایت خارجی باز کند، مشروط بر آن که تصمیمها بر اساس توان داخلی و برنامهریزی دقیق اتخاذ شود و نگاهها از کوتاهمدت و خارجیمحور، به بلندمدت و داخلیمحور تغییر یابد.
علیرضا عباسی، نماینده مردم کرج، فردیس و اشتهارد در مجلس شورای اسلامی در گفت و گویی تفصیلی با خبرنگار تسنیم ضمن تبیین و تحلیل مشکلات کشور، نقاط ضعف مدیریتی و ساختاری، بر ضرورت اصلاح نگاهها، بهرهگیری از ظرفیتهای داخلی و ایجاد هماهنگی بین نهادها تأکید کرد که از نظر خوانندگان تسنیم میگذرد:
سؤال: آقای عباسی، به نظر شما یکی از مشکلات اساسی کشور در مدیریت برنامهها و تصمیمگیریها چیست؟
جواب: یکی از مشکلات اساسی کشور تفاوت نگاهها در سطح دولتها و مجلسهاست. وقتی نگاه به خارج باشد، تصمیمی اتخاذ میشود و وقتی نگاه به داخل باشد، تصمیم دیگری گرفته میشود. این تفاوت نگاهها باعث میشود ظرفیتهای کشور آنطور که باید و شاید شناخته و استفاده نشود. تجربه دفاع مقدس نمونه روشن این واقعیت است؛ جایی که بسیجیان و ایثارگران توانستند کاری به ظاهر نشدنی را ممکن و تهدیدی بزرگ را به فرصت تبدیل کنند. ما ظرفیت تبدیل تهدیدهای بزرگ به فرصت را داریم، اما اختلاف دیدگاهها باعث ایجاد مشکل و کندی در تصمیمگیریها و اجرای برنامهها میشود.
سؤال: با توجه به این اختلاف نگاهها، چه راهکاری برای همسویی و کاهش مشکل پیشنهاد میکنید؟
جواب: یکی از نکات مهم این است که برنامهها در یک مجلس تصویب و توسط دولت اجرا میشوند، اما با تغییر دولت یا مجلس، ادامه اجرای برنامه ممکن است به دولت بعدی واگذار شود که اعتقادی به آن نداشته باشد یا نگاه متفاوتی داشته باشد. اگر تصمیمها بر اساس ظرفیتهای داخلی و داشتههای کشور گرفته شود، بسیاری از مشکلات قابلحل خواهد بود. در برنامه ششم توسعه، تنها حدود 30 درصد برنامهها اجرایی شد و برای جلوگیری از تکرار این مشکل در برنامه هفتم، شورای راهبری پیشبینی شده است. این شورا سالانه برنامهها را رصد میکند و دولت موظف است گزارش دهد تا کمیسیونها صحت عملکرد دولت را بررسی کنند و اطمینان حاصل شود که آنچه گفته شده با واقعیت تطابق دارد.
سؤال: به نظر شما مشکلات ساختاری نیز در کشور وجود دارد؟
جواب: بله، مشکلات ساختاری نیز یکی از موانع اساسی است. برای مثال زمانی سه وزارتخانه ادغام شدند، اما آیا فردی وجود دارد که بتواند بار سنگین چنین حوزه گستردهای را بر دوش بکشد؟ در برخی موارد نیز ساختارها جدا هستند و نیاز به ادغام دارند. ماده 106 برنامه هفتم تکلیف کرده که دستگاههای اجرایی بازنگری ساختاری انجام دهند. این بازنگری باید داخلی و کارشناسی باشد و از بیرون تحمیل نشود. کوچکسازی و اصلاح ساختار زمانی موفق خواهد بود که کارشناسان داخلی به آن اعتقاد داشته باشند و خود فرآیند اصلاح را هدایت کنند. امروز نیز نیازمند ایجاد سازمان هوش مصنوعی و ساختارهای نوین هستیم، اما متأسفانه برخی در برابر ایجاد ساختارهای جدید مقاومت میکنند، در حالی که گاهی هم ادغام و هم ایجاد ساختار جدید بهطور همزمان لازم است.
سؤال: نقش استقلال و امنیت غذایی در حل مشکلات کشور چگونه است؟
جواب: حل مشکلات کشور باید بر اساس نگاه به ظرفیتهای داخلی باشد. استقلال یکی از اهداف اولیه انقلاب اسلامی بود و بخش مهمی از آن مربوط به استقلال در غذاست. امنیت غذایی بخش کلیدی تابآوری ملی محسوب میشود. ادعا میشود که غذا و دارو تحریمپذیر نیست، اما تجربهها نشان داده که فشارهای بینالمللی و محدودیتها در این حوزه نیز اعمال شده است، چه در داخل کشور و چه در غزه که برای حتی یک کامیون غذا رایزنیهای گسترده لازم بود. بنابراین باید تولید کالاهای اساسی تا حد ممکن داخلی باشد تا کشور از وابستگی به خارج و تهدیدهای احتمالی مصون بماند.
سؤال: وضعیت زنجیره کشاورزی و تأمین نهادهها چگونه است؟
جواب: کشور برای تولید دام و طیور به حدود 10 میلیون تن نهاده دامی نیاز دارد و مجلس برای تأمین آن 8.5 میلیارد دلار ارز ترجیحی اختصاص داده است. اما متأسفانه امروز دامدار اعلام میکند که تأمین نهاده با ارز آزاد ارزانتر است، در حالی که ارز ترجیحی داده شده و نهاده گران به دست دامدار میرسد و قیمتگذاری دستوری نیز اعمال میشود. مصرفکننده نیز توان خرید ندارد. این نشان میدهد که زنجیره کشاورزی از ابتدا تا انتها نیازمند اصلاح اساسی است.
سؤال: عملکرد برنامه هفتم در بخش کشاورزی و جهاد کشاورزی چگونه بوده است؟
جواب: ارزیابی سالانه برنامه هفتم در حوزه جهاد کشاورزی موفقیتآمیز نبود. تحقق حدود 26 تا 27 درصد برنامه در سال اول کمتر از انتظارات بود. در سال 99 با تصویب قانون اصلاح شورای قیمتگذاری محصولات کشاورزی، تولید گندم از 4.5 به 12 میلیون تن رسید. اما از سال گذشته مجبور شدیم دوباره 4.5 میلیون تن گندم وارد کنیم که ناشی از مدیریت نادرست و مشکلات تأمین نهادهها و کود است. اگر نهاده دامی یا کود به موقع در اختیار کشاورز قرار نگیرد، تولید آسیب میبیند. همچنین حدود 30 درصد محصولات کشاورزی ضایعات میشود که اگر کاهش یابد، بسیاری از مسائل حل خواهد شد.
سؤال: وضعیت کسری برق کشور و برنامههای مرتبط چگونه است؟
جواب: در برنامه ششم مقرر شده بود 20 هزار مگاوات به ظرفیت برق اضافه شود، اما فقط 5 هزار مگاوات تحقق یافت و اکنون کشور با 20 هزار مگاوات کسری مواجه است. رهبر انقلاب در سال 82 تأکید کرده بودند که 20 هزار مگاوات برق از طریق انرژی هستهای تأمین شود، اما امروز تنها 1000 مگاوات موجود است و ظرفیت انرژیهای تجدیدپذیر استفاده نشده است. قطع برق صنعت برای حفظ برق خانگی به تولید و اقتصاد کشور آسیب میزند و ضرورت دارد برنامهریزی جدی در این زمینه صورت گیرد.
سؤال: چه راهکاری برای کاهش مصرف برق و توسعه انرژیهای تجدیدپذیر پیشنهاد میکنید؟
جواب: کاهش مصرف برق باید با بهرهگیری از ظرفیت دانشبنیانها و فناوریهای نوین دنبال شود. انرژی خورشیدی، بادی و هستهای باید در اولویت باشند. متأسفانه نگاه برخی مسئولان همچنان معطوف به خارج است و روی مذاکره و توافقهایی مانند برجام حساب باز کردهاند. ادعای ورود 2500 میلیارد دلار سرمایه نیز نه واقعی است و نه سابقه دارد. با تکیه بر ظرفیتهای بالفعل و بالقوه داخلی میتوان بسیاری از گرههای اقتصادی را بدون انتظار از بیرون باز کرد.
سؤال: جمعبندی شما از راهکار حل مشکلات اقتصادی و کشاورزی کشور چیست؟
جواب: راهکار اصلی، اصلاح نگاهها، مدیریت بر اساس ظرفیتهای داخلی و اصلاح ساختارها و زنجیرههای اقتصادی و کشاورزی است. باید برنامهها بهصورت مستمر رصد شوند، ظرفیتهای داخلی فعال شوند و از سرمایهگذاری خارجی بدون توجیه واقعی پرهیز شود. امنیت غذایی، اصلاح زنجیره کشاورزی و تولید داخلی انرژی، کلید رفع بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور است. با مدیریت هوشمند و بهرهگیری از ظرفیتهای داخلی، تهدیدها میتوانند به فرصتهای بزرگ تبدیل شوند و کشور به استقلال واقعی اقتصادی و تابآوری ملی دست یابد.
گفتوگو از مینا صدیقیان
انتهای پیام/
