نانوکاتالیست ایرانی، 40 درصد کارآمدتر از نمونه خارجی
به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، در سال‌های اخیر، نانوکاتالیست‌ها به دلیل نقش حیاتی‌شان در افزایش بهره‌وری صنایع نفت و پتروشیمی، توجه ویژه‌ای را به خود جلب کرده‌اند و ایران با سرمایه‌گذاری هدفمند در این حوزه، به جایگاهی مهم دست یافته است.
براساس آمار ارائه شده از سوی ستاد توسعه فناوری‌های نانو و میکرو، حجم فروش نانوکاتالیست‌های ایرانی در سال گذشته به 114 هزار و 600 میلیارد ریال رسیده که نشان‌دهنده رشد قابل توجه این صنعت در کشور است.
علاوه بر این، صادرات 12 میلیون دلاری این محصولات به کشورهایی نظیر عراق، ترکیه، روسیه و ونزوئلا، سهم ایران را در بازارهای بین‌المللی تقویت کرده و ثابت می‌کند که فناوری نانو در بخش کاتالیست از مرحله آزمایشگاهی فراتر رفته و به یک محصول راهبردی تبدیل شده است.
یکی از برجسته‌ترین پیامدهای توسعه نانوکاتالیست‌های ایرانی، کاهش چشمگیر نیاز به واردات و به تبع آن، صرفه‌جویی ارزی قابل توجه است. برآوردها نشان می‌دهد که تنها در سال جاری، با تولید داخلی و کاهش واردات بنزین، حدود 75 میلیون دلار صرفه‌جویی محقق شده است.
در مجموع، صرفه‌جویی ارزی ناشی از تأمین داخلی این محصولات تاکنون به رقمی بالغ بر 360 میلیون دلار رسیده که نقش راهبردی نانوکاتالیست‌ها را در اقتصاد انرژی ایران به وضوح نشان می‌دهد.
تا به امروز، بیش از 45 محصول متنوع از انواع نانوکاتالیست‌ها توسط 11 شرکت داخلی تولید و به بازار عرضه شده‌اند. این محصولات اکنون در قلب پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی کشور به کار گرفته می‌شوند و توانسته‌اند نیاز کشور به کاتالیست‌های وارداتی را به حداقل برسانند.
کاربرد نانوکاتالیست‌های ایرانی علاوه بر منافع اقتصادی، آثار مهمی بر امنیت انرژی کشور نیز داشته است؛ با بومی‌سازی این محصولات، وابستگی صنایع نفت و پتروشیمی به واردات کاتالیست‌های خارجی کاهش یافته که به معنای ارتقای اقتدار اقتصادی و افزایش تاب‌آوری صنعت در برابر تحریم‌ها و محدودیت‌های خارجی است.
از سوی دیگر، افزایش بهره‌وری در واحدهای پالایشی و پتروشیمی به کاهش ناترازی انرژی در کشور نیز کمک کرده و گامی مهم در جهت بهبود تراز تولید و مصرف انرژی محسوب می‌شود.
یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های موفقیت در این حوزه، به کارگیری کاتالیست واحد RCD ساخت شرکت «اکسیر نوین فرآیند آسیا» در پالایشگاه شازند اراک است. این کاتالیست در اوایل سال 1403 جایگزین نمونه خارجی شد و عملکردی فراتر از انتظار نشان داد. بررسی‌ها حاکی از آن است که کاتالیست ایرانی توانسته 40 درصد عملکرد بهتر نسبت به نمونه وارداتی ارائه دهد و با طول عمر بیشتر، بهره‌وری واحد پالایشی را به شکل چشمگیری افزایش دهد.
نتایج این جایگزینی تنها به بهبود عملکرد محدود نبوده، بلکه صرفه‌جویی چشمگیری نیز به همراه داشته است؛ در همین پروژه، استفاده از کاتالیست ایرانی موجب صرفه‌جویی 110 میلیون لیتر بنزین شد که معادل 75 میلیون دلار کاهش هزینه واردات بنزین است و این دستاورد یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های جایگزینی سال در صنعت پالایشگاهی کشور به شمار می‌رود و نشان می‌دهد که تولید داخل نه تنها از نظر کیفیت، بلکه از منظر اقتصادی نیز برتری دارد.
امروز طیف گسترده‌ای از پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌های کشور از نانوکاتالیست‌های ایرانی بهره می‌برند. پالایشگاه‌های تهران، آبادان، تبریز، اصفهان و اراک از جمله مصرف‌کنندگان اصلی این محصولات هستند. همچنین پتروشیمی‌های بزرگ کارون و بندرامام نیز به جمع مشتریان این فناوری پیوسته‌اند. این گستره مصرف‌کنندگان نشان می‌دهد که اعتماد به محصولات داخلی در بالاترین سطوح صنعت نفت و پتروشیمی شکل گرفته و نهادینه شده است.
با توجه به موفقیت‌های به دست آمده، چشم‌انداز توسعه نانوکاتالیست‌ها در کشور بسیار روشن است. افزایش سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، گسترش بازارهای صادراتی و تداوم حمایت‌های دولتی می‌تواند جایگاه ایران را به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی در بازار جهانی کاتالیست تثبیت کند. اگر روند کنونی ادامه یابد، می‌توان انتظار داشت که در سال‌های آینده نه‌تنها نیاز داخلی به طور کامل از طریق تولید بومی تأمین شود، بلکه صادرات نانوکاتالیست‌های ایرانی نیز به یکی از منابع مهم درآمد ارزی کشور تبدیل شود.
پایان پیام/
