رسانه نزدیک به ترامپ: کاخ سفید تنش بیشتر با ایران را می‌پذیرد یا پنهانش می‌کند؟
همشهری آنلاین – گروه سیاسی: پایگاه روزنامه نیویورک سان نزدیک به دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در گزارشی نوشت: پس از حملات هوایی آمریکا و اسرائیل، برنامه‌ریزان نظامی در پی فهم این‌اند که ایران تا کجا پیش رفته و گام بعدی چه خواهد بود.
بیش از یک هفته از آتش‌بس میان اسرائیل و حماس در غزه گذشته و حالا نگاه‌ها در واشنگتن و خلیج فارس آرام‌آرام به سوی شرق، به پرسشی دیگر معطوف شده است: ایران پس از حملات هوایی آمریکا و اسرائیل در ماه ژوئن، تا چه حد در بازسازی برنامه هسته‌ای خود پیش رفته است؟
در شرایطی که دیپلماسی شکننده و نظارت بین‌المللی محدود است، مسیر هسته‌ای تهران همچنان مبهم (ابهام هسته‌ای) و در عین حال سرنوشت‌ساز باقی مانده است؛ عاملی که می‌تواند آرامش نادر منطقه‌ای را بر هم زند. یکی از منابع نزدیک به کاخ سفید در گفت‌وگو با نیویورک‌سان می‌گوید: هیچ‌کس خواهان درگیری بیشتر نیست، اما ایران مشکلی است که نمی‌توان نادیده گرفت.
توقفی شکننده
کارزار هوایی آمریکا در ژوئن، که پس از حملات اسرائیل علیه تاسیسات کلیدی غنی‌سازی در فردو، نطنز و اصفهان انجام شد، قرار بود توان هسته‌ای ایران را از بین ببرد. با این حال، نتیجه روشن نیست.
یک ارزیابی اولیه اطلاعاتی آمریکا می‌گوید این حملات «شاید برنامه هسته‌ای ایران را تنها چند ماه عقب انداخته باشد.» پنتاگون بعدها تخمین زد این تاخیر «حداکثر یک تا ۲ سال» است.
یک مقام ارشد آمریکایی نیز اظهار داشت: مشخص نیست چه میزان از ظرفیت غنی‌سازی و ذخایر اورانیوم ایران نابود یا جابه‌جا شده‌اند. زیرساخت‌های سطحی آسیب دیده، اما دارایی‌های زیرزمینی همچنان فعال‌اند.
جان وود، تحلیلگر راهبردی، نیز معتقد است روند احیای ایران «به‌خوبی در جریان است»: «ایران در حال بازسازی توان هسته‌ای خود است، از جمله در اصفهان. هرچند می‌تواند زیرساخت را بازسازی کند، اما نمی‌تواند دانش فنی دانشمندان ترورشده‌اش را به‌راحتی جایگزین کند. در این زمینه احتمالا به کره شمالی و شاید روسیه متکی خواهد شد.» او هشدار داد هرگونه تصور از نزدیک‌شدن ایران به «آستانه هسته‌ای» به‌طور قطع واکنش نظامی جدیدی از سوی اسرائیل یا آمریکا را در پی خواهد داشت.
بازسازی زیر فشار
از زمان حملات، ایران وارد مرحله‌ای از تثبیت و بازسازی تدریجی شده است.
به گفته «موسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی»، حملات آمریکا و اسرائیل «به‌طور موقت غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کردند»، اما هنوز مشخص نیست ایران چه سرعتی در بازسازی بازدارندگی نظامی و زیرساخت غنی‌سازی دارد.
اندرو لوئیس، رئیس شرکت اطلاعاتی اولیس (Ulysses Group)، نیز تاکید کرد «شکی نیست که ایران در حال بازسازی توان هسته‌ای خود است. عملیات شیر خیزان و حملات آمریکا خسارت زیادی به تاسیسات و تولیدات ایران وارد کرد، اما بخش زیادی از اورانیوم غنی‌شده احتمالا هنوز در فردو یا دیگر نقاط دفن شده است.»
با وجود از دست دادن دست‌کم ۲۰ دانشمند و مهندس کلیدی طبق گزارش رسانه‌های اسرائیلی، او بازسازی آبشارهای سانتریفیوژ را بزرگ‌ترین چالش ایران می‌داند.
«حتی اگر از دید ناظران پنهان بمانند و به مواد و منابع مالی دسترسی داشته باشند، بازگشت به توان پیش از حمله دست‌کم ۲ سال زمان می‌برد.»
در همین حال، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از زمان حملات نتوانسته بازرسی‌های جامع انجام دهد. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، گفته بیشتر ذخایر اورانیوم ایران احتمالا سالم مانده‌اند.
ایران اما با تصویب قانونی در مجلس خود، همکاری با آژانس را معلق کرده و هرگونه دسترسی آینده را منوط به تأیید شورای عالی امنیت ملی کرده است. تهران همچنین اعلام کرده که دیگر به محدودیت‌های توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ پایبند نیست و این توافق را «منقضی‌شده» می‌داند.
سانتریفیوژهای ارتقایافته بی‌حدوحصر
تحلیل موسسه علوم و امنیت بین‌الملل نشان می‌دهد ایران قرار بود در فردو ۶ آبشار سانتریفیوژ IR-1 را با مدل‌های سریع‌تر IR-6 جایگزین کند، آن هم درست از روز قبل از آغاز حملات اسرائیل. این سانتریفیوژها ۱۰ برابر سریع‌تر هستند و امکان تولید اورانیوم با غنای بالا را با تعداد کمتر و ریسک کشف پایین‌تر فراهم می‌کنند. اما آژانس اکنون نمی‌داند این دستگاه‌ها نابود، منتقل یا نصب شده‌اند. همین ابهام زنگ خطر را برای غرب به صدا درآورده است.
در کنار آن، آسیب‌پذیری پدافند هوایی ایران در جریان حملات اسرائیل، مقامات را واداشته بودجه اضطراری دفاعی را برای بازسازی توان نظامی – به‌ویژه در حوزه دفاع هوایی و موشکی – تصویب کنند.
دوراهی راهبردی
برای سیاستگذاران آمریکایی، به‌ویژه طیف امنیت‌ملی‌گرای راست، این پیام روشن است: حملات نظامی، تهدید هسته‌ای ایران را از میان نبرده‌اند. آنها شاید زمان خریده باشند، اما ایران همچنان اراده و توان بازسازی دارد.
دنیس سانتیاگو، تحلیلگر ریسک جهانی، می‌گوید «منطقی است که بگوییم ایران به توسعه توان هسته‌ای خود ادامه می‌دهد. ایرانی‌ها می‌دانند برای تبدیل شدن به کشوری قدرتمند، هم به برق و هم به بازدارندگی نظامی نیاز دارند.»
این وضعیت آمریکا را در نقطه‌ای حساس قرار داده است: افزایش فشار علیه ایران ممکن است آتش‌بس غزه را نابود کند، اما بی‌توجهی به بازسازی سریع تهران می‌تواند اسرائیل یا کشورهای خلیج فارس را به حمله پیشدستانه وادارد و خطر درگیری گسترده‌تری را رقم بزند.
به گفته منابع کاخ سفید، بحث در واشنگتن اکنون بر سر این است که آیا باید خطر تشدید تنش را پذیرفت یا تنش را در سطحی پنهان حفظ کرد.
سانتیاگو در پایان این نحوه تقابل با ایران را نسخه می‌نویسد که «ایالات متحده باید تهدید حملات بیشتر به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران را حفظ کند تا زمانی که تهران رفتار تهاجمی خود را نه فقط در برابر اسرائیل، بلکه در برابر کل منطقه کنار بگذارد. آمریکا باید کنترل خاورمیانه را دوباره به دست گیرد.»
