چرا نشست آتی شورای حکام حساس است؟ | 5 گمانه زنی ویژه درباره جلسه نوامبر
همشهری آنلاین – گروه سیاسی: در شرایطی که براساس برنامه اعلام شده، قرار است نشست آتی شورای‌حکام طی روزهای ۲۸ تا ۳۰ آبان‌ماه (۱۹ تا ۲۱ نوامبر) در وین برگزار شود، تحولات پیش از نشست در کانون توجه رسانه‌های بین‌المللی قرار گرفته است؛ تحولاتی که پیش از هر چیز گواه تحرکات ضدایرانی محور غربی است.
این درحالی است که طی روزهای اخیر براساس دستورکار اعلامی ازسوی آژانس، قرار است با پایان ماموریت آژانس ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای‌امنیت، برنامه هسته‌ای ایران صرفا در چارچوب توافق جامع پادمان بررسی شود. در چنین شرایطی نحوه مواجهه آژانس با حقوق هسته‌ای ایران، نخستین نشست شورای‌حکام پس از پایان برجام را به یکی از حساس‌ترین نشست‌های این شورا تبدیل کرده و کارشناسان معتقدند ترسیم‌کننده چشم‌انداز شفاف‌تری درباره تحولات جاری در این حوزه خواهد بود.
مواضع تازه آژانس درباره ایران
یکی از گزاره‌های محوری درباره نشست روزهای آینده شورای‌حکام، گزارش مدیرکل آژانس و رویکرد این نهاد در مواجهه با تحولات هسته‌ای اخیر است. رافائل گروسی در روزهای اخیر (۱۲ نوامبر / ۲۱ آبان) درباره ایران گزارشی ارائه کرد که بخش‌هایی از آن ازسوی برخی رسانه‌های غربی منتشر که مهم‌ترین محورهای آن را می‌خوانید:
- ذخایر اورانیوم ایران: گروسی در این گزارش عنوان کرده که از زمان جنگ ۱۲روزه، قادر به تایید وضعیت ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران نبوده‌است.
- تاکید بر عدم دسترسی: این گزارش تاکید دارد که عدم دسترسی به مواد هسته‌ای برای ۵ ماه، روند بررسی را برای مدت زمان قابل‌توجهی به تاخیر انداخته و تداوم دانش و اشراف آژانس درباره موجودی‌های قبلی مواد هسته‌ای ایران را از بین برده‌است.
- درخواست فوری: آژانس همچنین خواستار «دسترسی فوری» به ذخایر مواد هسته‌ای، به‌ویژه اورانیوم با غنای بالای ایران شده‌است.
- تاکید بر اجرای پادمان: این نهاد بین‌المللی همچنین از ایران خواسته فعالیت‌های پادمانی را براساس معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان. پی. تی) ازسر بگیرد.
- میزان ذخایر اورانیوم ایران: در گزارش سپتامبر ۲۰۲۵ آژانس تاکید شده‌است که ایران دارای ۴۴۰.۹ کیلوگرم (۹۷۲پوند) اورانیوم غنی‌شده تا سطح ۶۰درصد است. آژانس معتقد است ایران با این میزان مواد، تنها یک گام فنی کوتاه تا سطح غنی‌سازی ۹۰درصد (سطح مورد نیاز برای سلاح هسته‌ای) فاصله دارد.
چرا نشست روزهای آینده مهم است؟
علاوه‌بر موضوع‌های مطرح شده درباره ایران در تازه‌ترین گزارش آژانس، نشست روزهای آتی آژانس به دلایل چندگانه اهمیت دوچندان یافته است، از جمله:
۱
یک نقطه عطف
- با توجه به جنگ ۱۲ روزه و ماجرای اخیر «اسنپ‌بک» نحوه مواجهه شورای حکام با برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، می‌تواند به‌مثابه نقطه عطفی در مناسبات ایران و آژانس و همچنین ایران و غرب در موضوع هسته‌ای مطرح شود.
۲
همکاری ایران و آژانس
- نشست آتی، نخستین جلسه بررسی وضعیت برنامه هسته‌ای ایران پس از جنگ ۱۲ روزه محسوب می‌شود که منجر به توقف همکاری ایران و آژانس شد و اکنون می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در آینده همکاری‌ها داشته باشد.
۳
احیای بازرسی‌ها یا افزایش فشار بر ایران
- در شرایطی که محور غربی، همچنان در چارچوب تهدیدمحور علیه ایران فعالیت می‌کند، برخی کارشناسان معتقدند نشست آتی از یک‌سو می‌تواند زمینه‌ساز احیای بازرسی‌ها از ایران شود و در مقابل ممکن است با افزایش فشارها بر ایران همراه باشد.
۴
تصمیم‌گیری ضدایرانی
- با توجه به اقدام خصمانه تروئیکای اروپایی در فعال‌سازی «اسنپ بک»، متهم کردن ایران به «نقض جدی تعهدها» در نشست آتی شورای‌حکام و به دنبال آن، ارجاع پرونده ایران به شورای‌امنیت، به تنش‌های موجود دراین حوزه دامن خواهد زد.
۵
پیامدهای رویکرد خصمانه
- بسیاری از کارشناسان معتقدند اتخاذ رویکرد خصمانه علیه ایران در نشست‌آتی شورای‌حکام، از جمله ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت، می‌تواند تاثیرهای اقتصادی و ژئوپلتیک مخربی داشته باشد.
۶
چشم‌انداز مذاکرات
- یکی از حوزه‌های متاثر از نشست آتی شورای‌حکام، «آینده مذاکرات» است. برخی معتقدند اقدام خصمانه علیه ایران استمرار روند مذاکرات ایران و غرب را با چالش‌های اساسی مواجه خواهد کرد.
فشارهای ضدایرانی محور غربی
بررسی رویکردهای محور غربی – آمریکایی در نشست آتی شورای حکام، می‌تواند کلید درک روندها و تحولات در روزهای آتی باشد.
- برخی منابع خبری بین‌المللی از تدوین پیش‌نویس قطعنامه اروپایی علیه ایران خبر داده‌اند که در ادامه به برخی محورهای آن اشاره می‌شود.
- موظف کردن آژانس به ارائه گزارش‌های سه ماهه درباره ایران
- ارائه گزارش‌ها درباره ایران به شورای‌امنیت
- موظف کردن آژانس به راستی‌آزمایی ذخایر اورانیوم ایران
- طرح ابراز نگرانی جدی درباره پایبندی ایران به توافق پادمان
- درخواست از ایران برای ارائه اطلاعات کامل درباره وضعیت ذخایر اورانیوم غنی‌شده و تاسیسات تحت پادمان به آژانس
- موظف کردن ایران به تعلیق همه فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی و بازفرآوری، ازجمله تحقیق و توسعه و پروژه‌های مربوط به آب سنگین
مواضع ایران
یکی دیگر از گزاره‌های محوری در فهم تحولات آتی، بررسی مواضع ایران در آستانه نشست روزهای آینده شورای‌حکام است؛ از جمله:
- هشدار درباره تحمیل گزارش‌دهی به گروسی براساس قطعنامه‌های منقضی شده شورای‌امنیت
- تاکید بر سوءاستفاده از سازوکارهای بین‌المللی برای تحمیل دیدگاه‌های قلدرمآبانه بر ایران
- هشدار به غربی‌ها درباره وارد آوردن «ضربه‌ای دیگر» به دیپلماسی
- تاکید ایران بر بی‌تاثیر بودن فشارها بر وضعیت فعلی اجرای پادمان در ایران
- تاکید بر عدم تسلیم ایران در برابر تهدید یا اجبار
- عدم چشم‌پوشی تهران از حقوق مشروع و قانونی خود در بهره‌گیری از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای
گمانه‌زنی‌ها
در روزهای اخیر گمانه‌زنی‌های مختلفی درباره نتیجه نشست آتی شورای‌حکام، از جمله ازسوی لارنس نومن، خبرنگار روزنامه آمریکایی «وال استریت ژورنال»، مطرح شده‌است که برخی از آنها را می‌خوانید:
- بعید است پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران به شورای امنیت ارجاع شود.
- احتمال تصویب قطعنامه‌ای با محوریت ملزم کردن مدیرکل آژانس به گزارش‌دهی مستمر درباره ایران وجود دارد.
- رویکرد احتمالی شورای حکام، نبستن فضای دیپلماسی در موضوع ایران خواهد بود.
- یکی از احتمال‌های قوی، استمرار رویکرد «فشار و دیپلماسی» ازسوی آژانس و محور غربی در مواجهه با ایران خواهد بود.
- بسیاری از کارشناسان معتقدند محور غربی تلاش دارد تهدید «ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت» را به عنوان ابزاری برای دستیابی به امتیاز «دسترسی بیشتر» به تاسیسات هسته‌ای ایران به کار گیرد.
