راهبرد چندلایه «آژانس همکاری بین‌المللی آلمان» در عراق؛ از بازسازی تا نفوذ نرم
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، آژانس همکاری بین‌المللی آلمان (GIZ) از سال 2014 حضور پررنگی در عراق دارد و با اجرای پروژه‌هایی در حوزه مدیریت مالی، بازسازی محلی، توسعه دیجیتال و مدیریت منابع آب، خود را یکی از اصلی‌ترین بازیگران توسعه‌ای کشور معرفی کرده است. اما در کنار این نقش آشکار، بسیاری از تحلیلگران معتقدند فعالیت‌های این آژانس در عراق بخشی از یک چارچوب بزرگ‌تر برای گسترش نفوذ اقتصادی و ژئوپلیتیک آلمان در منطقه است.
عراق برای آلمان یک کشور مهم از نظر ژئوپلیتیک، انرژی، مهاجرت و ثبات منطقه‌ای است. به همین دلیل، برلین مسیر همکاری توسعه‌ای را از طریق آژانس همکاری بین‌المللی آلمان فعال کرده تا در بازسازی ساختارهای اقتصادی و نهادی عراق نقش‌آفرینی کند. این حضور دوگانه—ترکیبی از کمک‌های فنی و منفعت‌جویی ژئوپلیتیک—زمینه‌ای ایجاد کرده که منتقدان بپرسند: آیا کمک‌های آلمان به توسعه واقعی عراق منجر می‌شود یا در خدمت منافع بلندمدت برلین است؟
پروژه‌های مهم آژانس همکاری بین‌المللی آلمان در عراق
1. پروژه تقویت مالیه عمومی و بازارهای مالی
این برنامه با همکاری وزارت دارایی عراق، بانک مرکزی و نهادهای نظارتی اجرا می‌شود و هدف آن کاهش وابستگی بودجه عراق به درآمد نفت، ایجاد نظام مالیاتی کارآمد و اصلاح ساختارهای بودجه‌ای است. بخشی از این پروژه ایجاد سازوکارهای شفافیت مالی و مبارزه با پولشویی است.
2.ترویج انرژی‌های تجدیدپذیر
آژانس همکاری بین‌المللی آلمان با شناسایی پتانسیل بالای عراق در انرژی خورشیدی، از سال 2021 پروژه‌هایی برای توسعه بخش فتوولتائیک اجرا کرده است. این سازمان با تأسیس سه مرکز آموزشی در بغداد، بصره و سلیمانیه، متخصصان محلی را برای نصب و نگهداری سیستم‌های خورشیدی آموزش داده و از کسب‌وکارهای کوچک در این حوزه حمایت کرده است. این اقدامات ضمن کمک به مقابله با تغییرات اقلیمی، بازارهایی برای فناوری‌های آلمانی ایجاد کرده و نفوذ نرم آلمان را از طریق ترویج فناوری‌های سبز تقویت می‌کند.
3. توسعه گردشگری کشاورزی در کردستان عراق
آژانس همکاری بین‌المللی آلمان با حمایت از طرح گشتوکال در منطقه کردستان عراق، گردشگری کشاورزی را به‌عنوان ابزاری برای توسعه روستایی و ایجاد شغل ترویج می‌دهد. این سازمان با آموزش مربیان محلی، حمایت از کسب‌وکارهای کشاورزی و ارائه مشاوره سیاستی به توسعه این بخش کمک کرده است. این پروژه‌ها ضمن تقویت اقتصاد محلی، نفوذ نرم آلمان را از طریق ترویج مدل‌های توسعه پایدار و همکاری‌های فرهنگی گسترش می‌دهند.
4. پروژه ترویج اشتغال در اقتصاد دیجیتال
این پروژه با هدف توانمندسازی جوانان-به‌ویژه زنان-در مهارت‌های دیجیتال، توسعه استارتاپ‌ها و تقویت ظرفیت شرکت‌های نوپا اجرا می‌شود. ایجاد شغل‌های فناوری‌محور و ورود تدریجی شرکت‌های تکنولوژی آلمانی به بازار عراق از خروجی‌های غیرمستقیم این طرح است.
5.تقویت روزنامه‌نگاری اقتصادی
آژانس همکاری بین‌المللی آلمان با همکاری آکادمی دویچه‌وله، برنامه «روزنامه‌نگاران تجاری برای تغییر» را از سال 2022 اجرا کرده که 14 روزنامه‌نگار عراقی را در زمینه روزنامه‌نگاری مبتنی بر داده و راه‌حل آموزش می‌دهد. این برنامه با افزایش شفافیت در اصلاحات اقتصادی به تقویت گفتمان عمومی و حمایت از اصلاحات کمک می‌کند. این اقدام نفوذ نرم آلمان را از طریق ترویج ارزش‌های غربی و دموکراسی تقویت می‌کند.
دلایل واقعی و پشت‌پرده نفوذ نرم آلمان در عراق:
فعالیت‌های آژانس همکاری بین‌المللی آلمان در عراق اگرچه ظاهراً خیرخواهانه هستند اما در عین حال اهداف استراتژیک متعددی را دنبال می‌کنند:
ایجاد بازارهای جدید: پروژه‌های آژانس همکاری بین‌المللی آلمان به‌ویژه در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و کارآفرینی، بازارهایی برای فناوری‌ها و خدمات آلمانی ایجاد می‌کنند. اصلاح نظام مالی، دیجیتالی‌سازی و پروژه‌های مختلف، همگی نیازمند فناوری و دانش آلمانی هستند. این حضور توسعه‌ای، عملاً مسیر ورود شرکت‌های آلمانی به بازار عراق و ایجاد وابستگی فنی بلندمدت را فراهم می‌کند.
کاهش مهاجرت غیرقانونی: با بهبود فرصت‌های شغلی در کشورهای مبدا، آلمان به کاهش فشار مهاجرتی به اروپا کمک می‌کند. در واقع با افزایش اشتغال، توسعه محلی و بهبود زیرساخت‌ها، آلمان تلاش می‌کند ریشه‌های مهاجرت را در مبدأ مدیریت کند—بدون نیاز به هزینه‌های امنیتی و نظامی مستقیم.
رقابت ژئوپلیتیکی: عراق به‌عنوان یک میدان رقابت با قدرت‌هایی مانند چین و ایران، بستری برای تقویت جایگاه آلمان در غرب آسیا از طریق نفوذ نرم فراهم می‌کند. آلمان به کمک آژانس همکاری بین‌المللی آلمان و به عنوان نماینده کشورهای غربی تلاش می‌کند همواره حضور خود را در این کشور مهم و استراتژیک حفظ کند.
ترویج ارزش‌های غربی: آژانس همکاری بین‌المللی آلمان با حمایت از روزنامه‌نگاری، کارآفرینی و توسعه پایدار، ارزش‌هایی مانند شفافیت، دموکراسی غربی و توسعه سبز را ترویج می‌کند که با اهداف سیاست خارجی آلمان هم‌راستا هستند.
ترمیم وجهه تاریخی: این پروژه‌ها به آلمان کمک می‌کنند تا تصویری مسئولانه و صلح‌طلب از خود ارائه دهد و از گذشته تاریخی خود فاصله بگیرد.
در نهایت باید گفت پروژه‌های آژانس همکاری بین‌المللی آلمان در عراق به اصلاح ساختارهای اقتصادی، افزایش اشتغال، توسعه مهارت‌ها و بازسازی مناطق آسیب‌دیده کمک کرده‌اند. اما این فعالیت‌ها در چارچوب بزرگ‌تر یک راهبرد ژئوپلیتیک نیز قرار می‌گیرند که در آن توسعه، با ابزار نفوذ نرم و منافع اقتصادی آلمان در هم تنیده شده‌اند. اماچالش اصلی برای عراق این است که از این کمک‌ها—در کنار مزایای فوری—برای تقویت استقلال نهادی، مالکیت محلی و کاهش وابستگی بلندمدت استفاده کند. تنها در این صورت است که همکاری با آژانس همکاری بین‌المللی آلمان می‌تواند به یک شراکت واقعی و برابر تبدیل شود، نه صرفاً بستری برای گسترش نفوذ خارجی.
انتهای پیام/
