تربیت 400 نیرو با رویکرد سایبرنتیک در آزمایشگاه فضای سایبر

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، دکتر کاظم فولادی‌قلعه، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و سرپرست آزمایشگاه فضای سایبر دانشگاه تهران، در حاشیه چهارمین کنفرانس ملی فضای سایبر اظهار کرد: جامعه علمی ایران به‌خصوص بعد از انقلاب رشد کرد و خیلی جامعه بزرگی شد. در رشته‌هایی که در دنیا رایج بودند و اساساً برای شکل‌گیری تمدن جدید ما نیاز داشتیم، کنفرانس‌ها به مرور شکل گرفتند. مثلاً ببینید کنفرانس‌هایی که مربوط به حوزه مهندسی عمران می‌شدند یا حوزه مهندسی برق و مهندسی کامپیوتر، انجمن‌هایشان شکل گرفته بود. این برای دوره‌ای که این رشته‌ها تازه وارد کشور شده بودند و باید زمینه‌سازی می‌شد، کاملاً منطقی بود و هنوز هم ما به این کنفرانس‌ها نیاز داریم.  

وی گفت: اما بعد از مدتی وارد شرایطی شدیم که رشته‌ها دارای پیچیدگی‌هایی شدند که می‌توان گفت ریشه این پیچیدگی‌ها چندرشته‌ای بودن مسائل است. یعنی حالا با یک زاویه نگاه تک‌رشته‌ای نمی‌شود مسئله را متوجه شد. مثلاً فرض کنید مسئله‌ای هم‌زمان جنبه پزشکی دارد، هم اقتصادی و هم تاریخی؛ برای حل چنین مسئله‌ای باید چارچوب میان‌رشته‌ای را فهمید و در آن موضوع عمل کرد.  

فولادی تصریح کرد: یکی از جاهایی که دیدیم اصلاً هیچ راهی غیر از رویکرد میان‌رشته‌ای برای حل مسائلش وجود ندارد، فضای سایبر بود. بعد از آنکه اینترنت رواج پیدا کرد و مردم درگیر شبکه‌های اجتماعی شدند و نهادهای اجتماعی به این پدیده وابستگی جدی پیدا کردند، به مرور معلوم شد مسائلش را نمی‌توان با نگاه تک‌رشته‌ای حل کرد. هرچند هنوز برخی از مهندسان برق یا کامپیوتر و مخابرات معتقدند این مسائل کاملاً به ما مربوط است، اما می‌بینیم هر چقدر زمان می‌گذرد بحران‌ها بیشتر می‌شوند و مسئله حل نمی‌شود. این دیگر در دنیا پذیرفته شده که این موضوع میان‌رشته‌ای است.  

سرپرست آزمایشگاه فضای سایبر دانشگاه تهران گفت: اما بستر کار میان‌رشته‌ای برای این موضوع در کشور فراهم نبود. دیگران هم تلاش کردند کار میان‌رشته‌ای را رقم بزنند، ولی بستر کار میان‌رشته‌ای بسیار پیچیده است؛ چون افرادی می‌توانند واردش شوند که دستی در رشته‌های مختلف داشته باشند، جای پا در آن حوزه‌ها داشته باشند و حرفشان در بستر محتوایی خودشان در یک اکوسیستم شنیده شود. هدف ما از کنفرانس فضای سایبر، از همان دوره اول، این بود که این بستر را شکل بدهیم و بعد از شکل‌گیری بتوانیم از ظرفیت‌هایش برای حل مسائل استفاده کنیم.  

وی خاطرنشان کرد: امسال به خاطر هزینه‌های بالای برگزاری کنفرانس‌ها و زحمات زیادی که به کادر اجرایی تحمیل می‌شود، قرار بود برنامه بسیار محدودی داشته باشیم؛ به‌گونه‌ای که فقط تعدادی مقاله بررسی شود و برنامه‌های حضوری و رفت‌وآمدها را نداشته باشیم. نهایتاً فقط برای آنکه از نظر حقوقی کنفرانس دچار مشکل نشود، جلسه‌ای حدود 50 نفره از اعضای کمیته علمی تشکیل دهیم تا کار تمام شود.  

فولادی گفت: اما تقریباً یک ماه پیش دیدیم دستگاه‌های دولتی، بخش خصوصی و سیستم‌های اقتصادی اصرار دارند که در این برنامه شرکت کنند و خواستار برگزاری حضوری هستند. این نشان می‌دهد که کنفرانس جای خود را باز کرده است؛ یعنی توانسته‌ایم برندی ایجاد کنیم که بخشی از جامعه ما فهمیده‌اند حل مسائلشان از طریق این بستر ممکن است. این استقبال هم از بخش خصوصی است، هم از بخش دولتی و حاکمیت.  

وی تأکید کرد: نکته مهم و جالب اینجاست که تمام موضوعات، فارغ از زمینه تخصصی، یک پایه ثابت دارند و آن مفهوم سایبر و سایبرنتیک است. این خیلی ارزشمند است، چون از طریق همین مفهوم، پیوند با رشته‌های مختلف شکل می‌گیرد.  

فولادی گفت: امسال بیشتر مقالات کنفرانس متأثر از شرایطی بود که بعد از جنگ رقم خورد. کشور درگیر جنگی بود که اکنون با یک آتش‌بس نانوشته، که از طریق فضای سایبر نیز اعلام شد، موقتاً خاتمه یافته است. در شبکه «ایکس» پیامی بین وزیر خارجه ایران و نماینده ایالات متحده رد و بدل شد و جنگ موقتاً خاتمه یافت.

وی گفت: در این جنگ دیدیم که عملاً از فضای سایبر آسیب می‌بینیم. اگر زمانی بستر جنگ فقط زمین، دریا، هوا یا فضا بود، امروز بستر جنگ علاوه بر این‌ها، ذهن مردم و بسترهای ارتباطی نیز هست. آنچه این بسترها را تجمیع کرده، فضای سایبر است.  

سرپرست آزمایشگاه فضای سایبر دانشگاه تهران گفت. فضای سایبر امروز به گفتمان مشترک تبدیل شده است؛ کسانی که قبلاً آن را انکار می‌کردند، امروز به آن اذعان دارند. بخش قابل توجهی از مقالات، نشست‌ها و کارگاه‌های کنفرانس امسال نیز به همین موضوع اختصاص داشت و حالا می‌توان انتظار داشت که دستگاه‌های مربوط، راه‌حل‌های خود را از سوی افرادی که این حوزه را به‌درستی درک کرده‌اند، پیگیری و اجرایی کنند.

وی بیان کرد: در مراسم افتتاحیه کنفرانس نیز نمایندگان عالی‌رتبه مجموعه‌های امنیتی کشور حضور داشتند و پیگیر مباحث و راهکارهایی بودند که در این رویداد علمی برای حل مسائل مرتبط با فضای سایبر مطرح شد. ‌

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و سرپرست آزمایشگاه فضای سایبر دانشگاه تهران، در ادامه گفت‌وگو در حاشیه چهارمین کنفرانس ملی فضای سایبر اظهار کرد: مسائل مربوط به جنگ، جزئی از مسئله آب است و مسائل ناهنجاری‌های اجتماعی و مشکلات اقتصادی نیز بخشی از همین مجموعه هستند. می‌توان انتظار داشت جریان علمی کشور به جایی برسد که با یک فرمول واحد، حداقل نه همه مسائل، ولی بخش مهمی از مشکلات را مورد بررسی قرار دهد و راه‌حل‌های عملیاتی برای آن ارائه کند.  

وی در پاسخ به این پرسش که نظام آموزش عالی در ایران در این زمینه چه جایگاهی دارد، گفت: قاعدتاً دانشگاه‌ها و سیستم آموزش عالی ایجاد شدند تا نیازهای جامعه را شناسایی کنند و براساس آن تربیت نیرو انجام دهند. اما توضیح کوچکی درباره وضعیت ایران لازم است؛ اشکال اصلی این است که ما تقریباً برای حل مشکلات جدی کشور رشته نداریم. دانشجویان در دانشگاه‌ها، حتی در مقاطع تحصیلات تکمیلی، رشته‌هایی را می‌خوانند که اساساً تناسبی با مشکلات واقعی جامعه ندارند. طبیعی است که نمی‌توان انتظار داشت با تحصیل در این رشته‌ها، مسائل کشور حل شود.  

به گفته فولادی‌قلعه، بهترین فارغ‌التحصیلان از بهترین دانشگاه‌ها هنگام ورود به جامعه برای حل مسئله تلاش می‌کنند، اما خود سیستم آنان را پس می‌زند و اجازه نمی‌دهد به نتیجه برسند.

وی افزود: علت این وضعیت آن است که علوم موجود دیگر کارآمد نیستند. تفاوتی ندارد علوم انسانی باشد یا فنی‌مهندسی؛ امروز یک مهندس کامپیوتر یا برق، به‌تنهایی نمی‌تواند مسئله را حل کند، همان‌طور که روان‌شناسی، حقوق، علوم اجتماعی یا علوم سیاسی نیز به‌تنهایی قادر به حل مسائل نیستند.  

وی تصریح کرد: تا زمانی که برای نیازهای واقعی کشور رشته‌های جدید تعریف نکنیم، نمی‌توان توقع داشت اتفاقی در مسیر حل مسائل بیفتد. به همین دلیل در دانشگاه تهران، در دانشکده فارابی که آزمایشگاه پژوهشی فضای سایبر در آن مستقر است، تلاش کرده‌ایم از ظرفیت‌های موجود پژوهشی استفاده کنیم تا فضای علمی برای پرداختن به این موضوعات فراهم شود و از این طریق وارد مباحث جدید شویم.  

فولادی‌قلعه ضمن اشاره به فعالیت‌های چند سال اخیر این مجموعه گفت: حدود 8 سال است که آزمایشگاه ما فعال است و می‌توانم ادعا کنم در مجموع کلاس‌ها، دوره‌ها و نشست‌های مختلفی برگزار شده که در آن‌ها حدود 400 نفر تربیت‌شده‌اند. ویژگی افراد تربیت‌شده در این آزمایشگاه این است که تشریح رشته‌ای نیستند؛ یعنی از طیف گسترده‌ای از علوم در میان مخاطبان ما حضور دارند، از رشته‌های علوم انسانی محض مانند فلسفه گرفته تا رشته‌های کاملاً فنی مثل مکانیک، برق و کامپیوتر، و همچنین حوزه‌های زیست‌شناسی، کشاورزی و آبخیزداری. این افراد همگی ذیل یک پرچم علمی واحد جمع شده‌اند.  

وی با تأکید بر شکل‌گیری نهضت جدید علمی بر مبنای دانش سایبرنتیک اظهار امیدواری کرد که این جریان بتواند بخش قابل توجهی از مشکلات جامعه را ابتدا صورت‌بندی کند و سپس به سمت ارائه راه‌حل‌های اجرایی حرکت نماید.  

در پاسخ به پرسشی درباره میزان همکاری دانشگاه‌ها در این زمینه، فولادی‌قلعه گفت: همکاری بین‌دانشگاهی در جریان کنفرانس کاملاً مشهود است. دانشگاه‌های مهم کشور از شهرهای مختلف در کمیته علمی این کنفرانس حضور دارند و در حال حاضر حدود 65 نفر عضو کمیته علمی هستند.  

وی اضافه کرد: کنفرانس ما دارای یک عضو بین‌المللی نیز هست؛ یکی از اعضای هیئت علمی کنفرانس از کشور سوئیس از دوره اول با ما همکاری داشته است. با این حال، به دلیل مصالح علمی و ملی، این کنفرانس به‌صورت ملی برگزار می‌شود، زیرا جنس مسائلی که در اینجا مطرح می‌شود حاوی تعارض منافع میان کشورهاست و اگر در وهله اول به‌صورت بین‌المللی مطرح شود، معمولاً صورت‌مسئله شکل نمی‌گیرد و راه‌حل‌سازی ممکن نیست.  

فولادی‌قلعه افزود: این تجربه را در کمیته‌های علمی بسیاری از کنفرانس‌های کشور مشاهده کرده‌ام و مطمئنم سازمان‌هایی که برای کنفرانس‌های بین‌المللی تعریف می‌شوند، نمی‌توانند خروجی مؤثر بگیرند؛ زیرا هرچند بسترهای مسائل ممکن است مشابه باشند، اما راه‌حل‌ها کاملاً متفاوت است.  

وی تأکید کرد: در حال حاضر کنفرانس فضای سایبر در بستر ملی برگزار می‌شود، البته هیچ محدودیتی برای بین‌المللی شدن آن وجود ندارد و هر زمان اراده شود، این اتفاق قابل تحقق است. شاید در ده‌سالگی کنفرانس، این تحول شکل گیرد، اما فعلاً آنچه ضروری است، تحقق همگرایی ملی و انسجام درونی کشور در این عرصه است.  

فولادی‌قلعه در پایان ابراز امیدواری کرد در مراحل آینده، این انسجام علمی بتواند منجر به تربیت بیشتر دانشجویان و تولید ریشه‌ای راه‌حل‌های ملی برای مسائل اساسی کشور شود.

انتهای پیام/