تصویرسازی منفی از منطقه ای استراتژیک با گنج پنهان/ چرا سیستان محروم نیست؟ + فیلم
به گزارش خبرگزاری تسنیم از زهک، وقتی سخن از سیستان و بلوچستان به میان می‌آید، ذهن بسیاری ناخودآگاه به سمت واژه‌هایی چون محرومیت، خشکسالی و کمبود امکانات می‌رود. اما این تصویر یک‌سویه و محدود، تنها بخشی کوچک از واقعیت گسترده و شگفت‌انگیز این دیار را بازتاب می‌دهد. در دل همین استان، منطقه‌ای به‌نام زهک وجود دارد؛ شهری که با وجود همه دشواری‌ها و چالش‌های طبیعی و اقتصادی، همچون نگینی سبز بر پهنه کویر می‌درخشد و زندگی را با امید و پایداری به دوش می‌کشد.
زهک، به دلیل نزدیکی به رودخانه هیرمند و برخورداری از زمین‌های حاصلخیز، از دیرباز مأوای کشاورزان سخت‌کوشی بوده است که در برابر خشکسالی‌های پیاپی و کم‌آبی‌های طاقت‌فرسا، همچنان دست از تلاش نکشیده‌اند. این سرزمین، علاوه بر خاک زرخیز، از ظرفیت‌های انسانی ارزشمندی بهره می‌برد؛ مردمانی مهمان‌نواز، پایبند به آرمان‌های انقلاب و جوانانی پرانرژی که سرمایه‌ای بی‌بدیل برای توسعه و پیشرفت منطقه به شمار می‌آیند.
اما آنچه کمتر دیده یا گفته شده، موقعیت ژئوپلیتیک ویژه زهک است. قرار گرفتن در مرز با افغانستان، این شهرستان را به گذرگاهی حیاتی برای مبادلات اقتصادی بدل کرده است. خاطرات دهه‌های هفتاد و هشتاد هنوز در ذهن مردم زنده است؛ روزهایی که دیوار مرزی وجود نداشت و بازارهای پررونق سیستان، پذیرای مسافران و خریدارانی از سراسر کشور و حتی آن سوی مرز بود. امروز نیز با بازگشایی مجدد بازارچه‌های مرزی به‌ویژه «شاه‌گل» در زهک، بارقه‌های امیدی در دل مردم روشن شده است؛ امیدی که دوباره این دیار را به مسیر رونق اقتصادی بازگرداند.
وجه دیگری که زهک را متمایز می‌کند، میراث فرهنگی و تاریخی آن است. آثار باستانی پراکنده در گوشه و کنار منطقه، نشانه‌ای از تمدنی کهن و پررمز و راز است که اگر زیرساخت‌های گردشگری تقویت شود، می‌تواند این شهرستان را به یکی از قطب‌های مهم گردشگری فرهنگی کشور بدل سازد. هم‌زمان، تغییر الگوهای کشت و گرایش به کشاورزی نوین مانند گلخانه‌ها، آینده‌ای روشن‌تر برای تأمین معیشت و بهره‌برداری بهینه از منابع آبی نوید می‌دهد.
با این حال، همچنان یکی از مهم‌ترین نیازهای زهک و کل منطقه سیستان، تغییر در تصویرسازی ذهنی است. تا زمانی که نام این سرزمین صرفاً با محرومیت و کمبود گره بخورد، فرصت‌های بزرگ آن در حاشیه خواهد ماند. امروز بیش از هر زمان دیگر، ضرورت دارد که سیمای واقعی سیستان ـ سیمایی پر از ظرفیت‌های انسانی، اقتصادی، فرهنگی و طبیعی ـ به مردم ایران و حتی فراتر از مرزها معرفی شود.
در همین راستا، خبرنگار تسنیم با حجت‌الاسلام حیدرعلی راشکی، امام جمعه زهک به گفت‌وگو نشسته است تا از زاویه نگاه او، ظرفیت‌های پنهان و مسیرهای شکوفایی منطقه آشکار شود؛ گفت‌وگویی که نقشه راهی از آینده زهک ترسیم می‌کند: آینده‌ای که می‌تواند از «نگین سبز سیستان» جواهری درخشان در توسعه شرق ایران بسازد.
تصویرسازی منفی غلط درباره سیستان و بلوچستان
حجت‌الاسلام حیدرعلی راشکی، امام جمعه شهرستان زهک در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با اشاره به تصویر ذهنی منفی که غالباً در سطح ملی از استان سیستان و بلوچستان، و به تبع آن منطقه سیستان، وجود دارد، اظهار داشت: متأسفانه بسیاری سیستان و بلوچستان را با واژگانی چون محرومیت و فقر و حتی ناامنی و شرارت تداعی می‌کنند. این در حالی است که این استان، به خصوص منطقه سیستان، با داشتن جوان‌ترین جمعیت کشور و استعدادهای بالقوه فراوان، از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای پیشرفت و آبادانی برخوردار است.
وی موقعیت مرزی منطقه سیستان را یکی از کلیدی‌ترین ظرفیت‌های اقتصادی آن دانست و با اشاره به دوران پیش از احداث دیوار مرزی در منطقه، بیان کرد: در دهه‌های 70 و 80، پیش از کشیده شدن دیوار مرزی، رفت و آمد آسان مردم میان سیستان و افغانستان برای تأمین مایحتاج، رونق اقتصادی بی‌نظیری را به منطقه بخشیده بود. بازار منطقه سیستان در آن دوران، پذیرای اقشار مختلفی از سراسر کشور برای خرید و فروش بود.
تاثیر منفی ناخواسته دیوار مرزی بر معیشت مردم سیستان
حجت‌الاسلام راشکی ضمن اشاره به اینکه هدف از احداث دیوار مرزی تقویت امنیت بوده، اما ناخواسته بر اقتصاد منطقه نیز تأثیر منفی گذاشته است، عنوان کرد: با توجه به برنامه‌ریزی‌ها برای بازگشایی مجدد بازارچه‌های مرزی، به ویژه بازارچه «میلک» در شهرستان هیرمند و بازارچه «شاه‌گل» در شهرستان زهک که به تازگی افتتاح شده، امید داریم شاهد احیای مجدد رونق اقتصادی در منطقه باشیم. بازارچه «شاه‌گل» که زیرمجموعه منطقه آزاد سیستان نیز محسوب می‌شود، با تسهیل رفت و آمد کالا و سرمایه‌گذاری تجار، می‌تواند به موتور محرکه توسعه سیستان تبدیل شود.
وی با اشاره به نامگذاری شهرستان زهک به عنوان «نگین سبز سیستان»، به ظرفیت‌های کشاورزی منطقه پرداخت و گفت: با وجود خشکسالی‌های مکرر و چالش‌هایی که برای کشاورزی در سایر نقاط ایجاد شده، منطقه سیستان به دلیل نزدیکی به رودخانه هیرمند و ورودی آب، وضعیت کشاورزی نسبتاً بهتری را تجربه کرده است.
نیروی انسانی جوان و پا به کار ظرفیت ویژه زهک
امام جمعه زهک تغییر الگوی کشت و روی آوردن کشاورزان به کشت گلخانه‌ای را یک اقدام مثبت و آینده‌ساز توصیف و عنوان کرد: کشت گلخانه‌ای با افزایش بهره‌وری و استفاده بهینه از منابع آب، می‌تواند نقش به سزایی در توسعه کشاورزی منطقه ایفا کند. سرمایه‌گذاری در این بخش قطعاً بازدهی بالایی خواهد داشت و یکی از ظرفیت‌های بسیار خوب منطقه سیستان به شمار می‌رود.
راشکی مردم منطقه سیستان را ارزشمندترین سرمایه این منطقه برشمرد و تصریح کرد: در دنیای امروز سرمایه اجتماعی و نیروی انسانی، فراتر از ثروت و قدرت، به عنوان مهم‌ترین عامل توسعه شناخته می‌شود. مردم سیستان و به ویژه جمعیت جوان پا به کار و همیشه در صحنه شهرستان زهک با پایبندی به آرمان‌های انقلاب و ولایت‌مداری و همچنین روحیه مهمان‌نوازی کم‌نظیرشان، سرمایه‌ای بی‌بدیل برای این منطقه هستند.
وی با اشاره به وجود میراث فرهنگی و آثار باستانی فراوان در شهرستان زهک و منطقه سیستان، بر ظرفیت گردشگری به عنوان یکی دیگر از ظرفیت‌های کلیدی این منطقه تأکید و بیان کرد: اگر زیرساخت‌های گردشگری در منطقه به ویژه در شهرستان زهک بهبود یابد و مورد توجه قرار گیرد، این حوزه می‌تواند به یکی از بهترین ظرفیت‌ها برای توسعه فرهنگی و اقتصادی منطقه تبدیل شود.
با توجه به نکات امام جمعه زهک، پنج محور کلیدی « تصویرسازی و بازتعریف هویت منطقه، ظرفیت مرزی و اقتصاد منطقه‌ای، کشاورزی و الگوی نوین تولید، سرمایه اجتماعی به‌عنوان اهرم پیشرفت و آبادانی و گردشگری فرهنگی-تاریخی» از موارد مطروحه استخراج می‌شود.
1. تصویرسازی و بازتعریف هویت منطقه:
حجت‌الاسلام راشکی به تصویر ذهنی منفی غالب در سطح ملی درباره سیستان اشاره کرده و این پیام را منتقل می‌کند که بازتعریف هویت منطقه -مبتنی بر ظرفیت‌ها و نه کمبودها- نخستین گام در جلب سرمایه و گردشگر است.
2. ظرفیت مرزی و اقتصاد منطقه‌ای:
بازارچه‌های مرزی و تعاملات سنتی با کشور همسایه -از جمله دوران پیش از احداث دیوار مرزی- به‌عنوان یک الگوی احیاءپذیر معرفی شده‌اند. بازگشایی و ساماندهی بازارچه‌هایی مانند میلک و شاه‌گل می‌تواند جریان کالا، سرمایه و اشتغال را بازگرداند.
3. کشاورزی و الگوی نوین تولید:
با وجود چالش‌های اقلیمی، نزدیکی به هیرمند و دسترسی به آب نسبی موجب شده زهک ظرفیت کشاورزی قابل توجهی داشته باشد. تأکید بر کشت گلخانه‌ای نشان‌دهنده جهت‌گیری عملی برای ارتقای بهره‌وری و حفاظت از منابع آب است.
4. سرمایه اجتماعی به‌عنوان اهرم پیشرفت و آبادانی:
حجت‌الاسلام راشکی مردم منطقه را سرمایه‌ای بی‌بدیل می‌داند؛ نیروی انسانی جوان، پایبند و مهمان‌نواز که می‌تواند موتور پیش‌ران توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی باشد.
5. گردشگری فرهنگی-تاریخی:
وجود میراث و آثار باستانی در زهک و پیرامون آن، در صورت ارتقای زیرساخت‌ها -از حمل‌ونقل تا اقامت و اطلاع‌رسانی- می‌تواند به منبع درآمد و هویت‌بخشی فرهنگی منطقه تبدیل شود.
بر پایه اظهارات حجت‌الاسلام حیدرعلی راشکی، امام جمعه شهرستان زهک «ساماندهی و تسهیل بازارچه‌های مرزی، حمایت از کشاورزی گلخانه‌ای، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گردشگری محلی، پروژه‌های توانمندسازی اجتماعی و اشتغال‌زایی و کمپین ملی برای بازسازی تصویر منطقه» به عنوان پیشنهادها و مسیرهای عملیاتی در راستای تبدیل ظرفیت‌های بالقوه به بالفعل مطرح می‌شود.
1. ساماندهی و تسهیل بازارچه‌های مرزی: تهیه نقشه راه برای بازگشایی ایمن و کنترل‌شده بازارچه‌ها، همراه با تسهیلات گمرکی و امنیتی هدفمند.
2. حمایت از کشاورزی گلخانه‌ای: اعطای تسهیلات مالی، ایجاد مراکز فنی-ترویجی و شبکه توزیع محصولات گلخانه‌ای برای افزایش بهره‌وری و درآمد کشاورزان.
3. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گردشگری محلی: تقویت راه‌های دسترسی، ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی، حفاظت از آثار تاریخی و برنامه‌ریزی برای معرفی گردشگری فرهنگی-تاریخی.
4. پروژه‌های توانمندسازی اجتماعی و اشتغال‌زایی: برنامه‌های آموزشی و مهارتی ویژه جوانان و زنان محلی جهت استفاده از فرصت‌های اقتصادی ناشی از بازارچه‌ها و گردشگری.
5. کمپین ملی برای بازسازی تصویر منطقه: همکاری رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی هدفمند برای نشان‌دادن روی دیگری از سیستان؛ تمرکز بر ظرفیت‌ها، دستاوردها و فرصت‌ها.
گفته‌های حجت‌الاسلام حیدرعلی راشکی نمایانگر یک نقشه‌راه ساده اما قابل تحقق است؛ «بازتعریف هویت منطقه، فعال‌سازی ظرفیت‌های مرزی، ارتقای کشاورزی مدرن و سرمایه‌گذاری در مردم و میراث فرهنگی». اگر مسئولان اجرایی و سیاست‌گذاران ملی و استانی این راهکارها را در دستور کار قرار دهند، زهک و به تبع آن منطقه سیستان می‌تواند از «نگین پنهان» به نگینی تابناک در پهنه توسعه منطقه‌ای بدل شود.
وقتی پای صحبت‌های مردم زهک و نگاه دقیق و آینده‌نگر امام جمعه این شهرستان می‌نشینی، تصویری روشن از واقعیتی بزرگ‌تر از محرومیت‌های آشکار منطقه به دست می‌آید. سیستان و بلوچستان، با همه خشکسالی‌ها، کمبود آب و مشکلات زیرساختی، سرزمینی است که در دل خود ظرفیت‌های عظیم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نهفته دارد. اما سال‌هاست که این استان در قاب کلیشه‌ای محرومیت معرفی شده و همین تصویرسازی ناقص، مانع جذب سرمایه‌گذاری ملی و توجه سیاست‌گذاران کلان شده است.
زهک در دل سیستان، نمادی است از این دوگانگی. از یک سو، چهره‌ای آشنا از رنج مردم، زمین‌های ترک‌خورده، مهاجرت‌های ناگزیر و جوانانی که در جست‌وجوی شغل راهی دیگر استان‌ها می‌شوند؛ و از سوی دیگر، واقعیت‌هایی پنهان از فرصت‌های عظیم. کشاورزی زهک با وجود بحران آب هنوز قابلیت احیا دارد؛ محصولات استراتژیکی چون گندم، جو، صیفی‌جات و حتی ظرفیت دامپروری گسترده. موقعیت مرزی این شهرستان با افغانستان، دروازه‌ای به تجارت بین‌المللی است که در صورت مدیریت درست، می‌تواند نقطه‌ای راهبردی برای توسعه اقتصادی شرق کشور باشد.
امام جمعه زهک با تأکید بر همین ظرفیت‌ها معتقد است که باید تصویر ذهنی عمومی از سیستان تغییر کند. او می‌گوید تا زمانی که این منطقه صرفاً به‌عنوان سرزمین محرومیت معرفی شود، نمی‌توان انتظار داشت که سیاست‌گذاران ملی یا بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در آن انگیزه کافی داشته باشند. به باور او، رسانه‌ها، دانشگاه‌ها و نهادهای پژوهشی باید نقشی جدی‌تر ایفا کنند تا ظرفیت‌های واقعی منطقه معرفی شوند و سیستان از حاشیه ذهن‌ها خارج شود.
انتهای پیام/
