عراق| انتخابات به روایت آمار و ارقام؛ از «کوتا» تا محاسبه آرا با «سانت لیگو»

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، سه‌شنبه یازدهم نوامبر 2025 برابر با بیستم آبان 1404، مردم عراق برای تشکیل ششمین پارلمان منتخب پس از سرنگونی رژیم بعثی صدامی به پای صندوق‌های رأی می‌روند.

نظام سیاسی عراق

نظام سیاسی فعلی در عراق مبتنی بر نظام پارلمانی است، جایی که پارلمان تنها نهاد منتخب به صورت سراسری بوده و مسئولیت‌های کلیدی، از جمله تعیین رئیس‌جمهور، تأیید و رأی اعتماد به نخست‌وزیر، و اعضای کابینه (نخست‌وزیر را ائتلاف اکثریت که شیعیان برعهده دارند، تعیین می‌کنند) را بر عهده دارد. این موضوع باعث می‌شود که این انتخابات، مرکز ثقل قدرت سیاسی کشور باشد. به همین دلیل، انتخابات پارلمانی هر چهار سال یک‌بار، نه تنها سرنوشت عرصه داخلی عراق را تعیین می‌کند، بلکه بر سیاست خارجی آن نیز تأثیرگذار است.

آمار نامزدها به تفکیک مرد و زن

کمیسیون عالی مستقل انتخابات عراق، تعداد نامزدهای ثبت‌نام‌شده برای شرکت در انتخابات سال 2025 را 7926 نفر اعلام کرده است که شامل 5701 نفر مرد و 2225 نفر زن است که این تعداد برای راهیابی به پارلمان که عالی‌ترین نهاد قانونگذاری است و 329 نماینده دارد، به رقابت شدید و تنگاتنگ خود ادامه می‌دهند.

این تعداد از نامزدها، رکوردی بی‌سابقه در سال‌های اخیر به شمار می‌رود؛ چراکه تعداد نامزدها تاکنون به چنین سطحی نرسیده بود.

در انتخابات سال 2014، حدود 9040 نامزد ثبت شده بودند و این رقم در سال 2021 به حدود 3227 نامزد کاهش یافت.

در انتخابات پیش رو بغداد، پایتخت،در صدر فهرست استان‌ها از نظر تعداد نامزدها قرار دارد؛ به‌طوری‌که 2335 نامزد در این استان رقابت خواهند کرد.

آمار ائتلاف‌ها و احزاب سیاسی و شناسه انتخاباتی آنها

در انتخابات یازدهم نوامبر (بیستم آبان)، 41 ائتلاف سیاسی و 41 حزب به همراه 87 نامزد مستقل برای کرسی‌های عمومی و همچنین 62 نامزد برای کرسی‌های ویژه اقلیت‌ها با یکدیگر رقابت می‌کنند.

کمیساریای عالی مستقل انتخابات عراق، روز شنبه نهم آگوست 2025 میلادی، آمار ائتلافها و احزاب شرکت‌کننده در انتخابات پیش رو را از طریق قرعه‌کشی برای انتخاب شناسه انتخاباتی هر یک از این ائتلاف‌ها و احزاب اعلام کرد که به این شرح است:

216 / الحزب الاشتراکی الدیمقراطی الکردستانی به ریاست محمد حاجی محمود. این حزب در سال 1976 میلادی تأسیس شد پس از آنکه برخی اعضای حزب دموکرات کردستان پس از بروز نزاع و درگیری داخلی حزبی میان ملا مصطفی بارزانی رهبر نظامی آن زمان و رهبری سیاسی به رهبری جلال طالبانی و ابراهیم احمد در سال 1975 از آن جدا شدند و این حزب را تشکیل دادند.

266 / تحالف التفوق به ریاست ابراهیم النامس در استان الانبار

267 / نینوى لأهلها

243 / الشرقاط لأهلها

269 / الحسم الوطنی به ریاست «ثابت العباسی » وزیر دفاع عراق

271 / تحالف خدمات

277 / صقورنا

275 / الحزب الدیمقراطی الکردستانی به رهبری مسعود بارزانی رئیس سابق اقلیم کردستان عراق

264 / حرکة الرواد الوطنی

255 / حزب تقدم به رهبری محمد الحلبوسی رئیس سابق و برکنار شده پارلمان عراق یکی از مهمترین ائتلاف‌های اقلیت اهل سنت عراق

252 / تحالف تصمیم: این ائتلاف سیاسی را اسعدالعیدانی استاندار بصره برای اولین بار برای رقابت در انتخابات پارلمانی سال 2021 میلادی تاسیس کرد و البته موفق به کسب پنج کرسی از حوزه بصره در پارلمان عراق شد.

239 / حرکة سومریون

244 / ائتلاف الأساس العراقی به رهبری محسن المندلاوی نایب‌رئیس اول پارلمان عراق در دوره فعلی

291 / الجبهة الفیلیة

235 / تیار قضیتنا

218 / منظمة بدر به رهبری هادی العامری

207 / ائتلاف الإعمار والتنمیة به رهبری محمد شیاع السودانی نخست‌وزیر

228 / تحالف شراکتنا فی صلاح الدین

201 / تحالف القضیة الإیزیدیة

260 / حزب اللواء الوطنی

204 / التحالف العربی فی کرکوک

237 / تحالف الحدباء الوطنی

231 / تحالف قوى الدولة الوطنیة به رهبری سید عمار حکیم

223 / قادمون

246 / حزب الانتشار الوطنی

259 / تحالف العمق الوطنی

268 / الجبهة الترکمانیة العراقیة

203 / ثابتون

217 / جبهة ترکمان العراق الموحد

210 / حرکة إدراک

229 / تحالف إنقاذ ترکمان کرکوک

282 / حزب الرفعة الوطنی

212 / التیار الوطنی العشائری فی العراق

240 / الجماهیر الوطنیة

220 / واسط الأجمل بالخدمات

289 / کتلة دعم الدولة

230 / حزب الإیثار العراقی

248 / حزب الداعی

281 / اتحاد أهل نینوى

286 / مدنیون

279 / تحالف صلاح الدین الموحد

262 / شعلة الدیوانیة

278 / الاتحاد الإسلامی الکردستانی

206 / التحالف المدنی الدیمقراطی

211 / الهویة الوطنیة

288 / الجیل الجدید (نسل جدید) در اقلیم کردستان عراق به ریاست شاسوار محمد از مخالفت حزب دموکرات (به ریاست مسعود بارزانی)

270 / حزب العراقی للإصلاح

205 / الأنبار هویتنا

213 / تجمع الفاو زاخو

285 / جماعة العدل کردستان العراق

225 / تیار الموقف الوطنی

257 / ائتلاف دولة القانون به رهبری نوری المالکی نخست‌وزیر اسبق عراق

251 / حرکة حقوق وابسته به کتائب (گردان‌ها) حزب‌الله

209 / المنقذون

290 / تحالف نینوى أولًا

202 / حرکة الصادقون وابسته به جنبش عصائب اهل الحق به رهبری شیخ قیس الخزعلی

224 / ابشر یا عراق به رهبری شیخ همام حمودی رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق

250 / تحالف البدیل

242 / القیادة

221 / تحالف سیادة الوطنی تشریع به ریاست خمیس الخنجر یکی از مهمترین ائتلاف‌های اقلیت اهل سنت

249 / تحالف دیالى أولًا

241 / تحالف عزم العراق عزم به ریاست مثنی السامرائی یکی از مهم‌ترین ائتلاف‌های اقلیت اهل سنت

245 / إشراقة کانون

261 / جبهة شعبنا

283 / تحالف قمم

236 / حزب العمران

233 / الماکنة

272 / المشروع العربی فی العراق

222 / الاتحاد الوطنی الکردستانی به ریاست بافل طالبانی

آمار واجدان شرایط رأی در انتخابات 2025 عراق

بر اساس اعلام کمیساریای عالی مستقل عراق، 21 میلیون و 404 هزار و 291 شهروند عراقی واجد شرایط رای دادن در ششمین انتخابات پارلمانی پس از سرنگونی صدام هستند که بیشترین آمار واجدان شرایط رأی متعلق به بغداد، پایتخت با دو میلیون و 373 هزار و 963 نفر است.

پس از آن استان نینوا که اکثریت جمعیت آن را اقلیت اهل سنت تشکیل می‌دهد، با دو میلیون و 102 هزار و 420 نفر قرار دارد و استان المثنی کمترین آمار واجدان شرایط رأی با 510 هزار و 867 نفر را به خود اختصاص داده است.

تقسیم‌بندی کرسی‌های پارلمانی عراق چگونه است؟

عراق از 18 استان تشکیل شده است که هر استان به نسبت جمعیت خود، تعداد مشخصی نماینده در پارلمان خواهد داشت. پارلمان عراق در مجموع دارای 329 کرسی است که میان جریان‌های سیاسی و مذهبی مختلف به دو شیوه تقسیم می‌شود.

1ـ تقسیم‌بندی استانی

از مجموع 329 کرسی پارلمان عراق، 320 کرسی بر مبنای تقسیم‌بندی استانی و میان 18 استان عراق بر اساس وزن جمعیتی هر منطقه توزیع می‌شود. به عنوان مثال، بغداد، پایتخت به عنوان پرجمعیت ترین استان، 69 کرسی را به خود اختصاص داده و از این نظر به عنوان بزرگترین حوزه انتخابی به شمار می رود، در حالی که استانهای کم جمعیت تر همانند استان المثنی حداقل هفت کرسی را به خود اختصاص داده‌اند.

تعداد کرسی‌های اختصاص یافته به هر استان بر اساس میزان جمعیت به این شرح است:

بغداد، پایتخت: 69 کرسی(دو کرسی اقلیت های مسیحی و صابئیان مندائی هم متعلق به حوزه بغداد است)

نینوا: 31 کرسی

بصره: 25 کرسی

ذی‌قار: 19 کرسی

سلیمانیه: 18 کرسی

بابِل: 17 کرسی

الانبار: 15 کرسی

اربیل: 15 کرسی

دیالی: 14 کرسی

نجف اشرف: 12 کرسی

صلاح الدین: 12 کرسی

کرکوک: 12 کرسی

کربلای معلی: 11 کرسی

الدیوانیه: 11 کرسی

واسط: 11 کرسی

دهوک: 11 کرسی

میسان: 10 کرسی

المثنی: 7 کرسی

2ـ تقسیم‌بندی بر پایه حفظ حقوق اقلیت

در عراق پس از صدام، در راستای حفظ حقوق اقلیت‌های قومی مذهبی، 9 کرسی به صورت ثابت و در حوزه‌های ویژه به هر یک از اقلیت‌ها اختصاص یافته است.

تقسیم‌بندی سهم اقلیت‌ها به این شرح است:

مسیحیان: پنج کرسی شامل شهرهای بغداد، موصل، بصره، کرکوک و اربیل

«جمعیت مسیحیان در عراق بین 200 تا 300 هزار نفر برآورد می‌شود، اما گفته می‌شود شمار مسیحیان پیش از سرنگونی رژیم بعثی صدامی در سال 2003 میلادی یک و نیم میلیون نفر بوده است.

چهارده طایفه مسیحی در عراق وجود دارد که به رسمیت شناخته‌ شده‌اند و اغلب آنها در بغداد، استان نینوا و اقلیم کردستان زندگی می‌کنند؛ مهم‌ترین طوائف مسیحی در عراق شامل: 1- کلدانی‌ها که پرشمارترین طائفه مسیحی در عراق هستند که 80 درصد مسیحیان این کشور را تشکیل می‌دهند 2- سریانی‌ها که حدود 10 درصد از جمعیت مسیحیان عراق را تشکیل می‌دهند که برخی پیرو مذهب کاتولیک و بخش عمده آنها از پیروان مذهب ارتودکس هستند. 3- آشوری‌ها که بازماندگان امپراطوری‌های باستانی آشور و بابل هستند و حدود 5 درصد از جمعیت مسیحیان عراق را تشکیل می‌دهند.4- ارمنی‌ها که تقریباً 3 درصد از مسیحیان عراق را تشکیل می‌دهند و به زبان ارمنی سخن می‌گویند.

به علاوه این‌ها، گروه‌های کوچکی از کلیسای ارتودکس یونان، کلیسای کاتولیک یونانی، ‌کلیسای انگلستان و کلیسای انجیلی نیز در عراق وجود دارد.»

ایزدی‌ها: یک کرسی مربوط به استان نینوا

«نام ایزدی‌های عراق پس از حمله تروریست‌های تکفیری و بعثی به محل سکونت آنان در مناطق سنجار و ربیعه، در یک دهه پیش بر سر زبان‌ها افتاد. ایزدی‌ها از اقلیت‌های مذهبی کُرد هستند که در شمال عراق، سوریه، جنوب شرقی ترکیه و قفقاز زندگی می‌کنند.

ایزدی‌ها به زبان کردی و با گویش کرمانجی صحبت می‌کنند، و آیین آنان ایزیدی است که یک دین باستانی کردی است و در آئین‌های باستانی چون مانَوی و زرتشتی ریشه دارد.

البته اجداد ایزدیان به وسیله شیخ عدی مسلمان شدند. شیخ عدی و ملک طاووس دو عنصر مهم در آیین ایزدیان‌اند. طاووس، نماد طایفه ایزیدی است؛ ایزدیان معتقدند که طاووس نماد «فرشته اعظم» است.

پس از سرنگونی رژیم بعثی صدامی و خروج اشغالگران آمریکایی از این کشور، ایزدی‌ها برای نخستین‌بار در قانونگذاری و حکومت سهیم شدند، و نمایندگانی در مجلس محلی منطقه کردستان عراق و همچنین پارلمان عراق دارند.»

شَبَک‌ها: یک کرسی

«شبکی‌ها، قومی هستند حدود 350 تا 500 هزار نفره که در شمال‌ غربی عراق و عمدتاً در شهر موصل زندگی می‌کنند. شبکی‌ها ایرانی‌الاصل بوده و سال‌ها پیش به شهر موصل و حاشیه شرقی آن نقل مکان کرده‌ بودند. این اقلیت هم از جمله اقلیت‌های آسیب‌دیده از پدیده شوم تروریسم تکفیری داعشی در عراق به شمار می‌رود؛ گروهی از اقلیت‌ها که جنایات هولناک داعش علیه آنها و دیگر اقلیت‌ها، جهانیان را شوکه کرده بود.»

شبکی‌ها پس از اشغال موصل، اغلب به کربلای معلی و نجف اشرف پناه بردند اما دست و پا بسته نبودند و به حشدشعبی یا بسیج مردمی عراق پیوستند. آنها یک گردان شبکی در حشد با نام «لوا 30» تشکیل دادند؛ بدین‌ترتیب این اقلیت مظلوم در بازپس‌گیری موصل و سرزمین‌های خود شرکت کردند.

صابئیان مُندایی: یک کرسی در بغداد

«صابئین مندایی در عراق از پیروان حضرت یحیی بن زکریا و از اقلیت‌های این کشور هستند. صابئین مندایی در عراق در این ایام، لباس سفید می‌پوشند و مراسم مخصوص جشن پنجه را با غسل در رودخانه و آب جاری و نیز قربانی کردن و کمک به نیازمندان به جا می‌آورند.

زبان مندایی‌ها آرامی است و آنها به علت کثرت غسل از قدیم در کنار رودخانه‌ها استقرار دارند و عمده محل استقرار آنها در کنار رودخانه دجله و هورهای جنوب عراق است. البته برخی از آنها به بغداد نیز مهاجرت کردند. جمعیت مندایی‌های عراق بین بیست تا سی هزار نفر  بوده است، هر چند که آنها جمعیتشان را حدود پنجاه هزار نفر برآورده کرده‌اند.»

کُرد‌های فِیلی: یک کرسی

«کُردهای فیلی عراق از طوایف کُرد و شیعه‌مذهب با ریشه ایرانی، ساکن عراق هستند. حزب بعثی صدامی در عراق در سال 1980 میلادی (1359 هجری شمسی) از کردهای فیلی سلب تابعیت کرد و آنها را به زور به مرزهای ایران راند. دارایی‌ آنها مصادره، جوانانشان زندانی و اعدام شدند. کردهای فیلی سه دهه در ایران به سر بردند. پارلمان عراق در سال 2011 میلادی (1390 هجری شمسی) جنایات رخ داده علیه کردهای فیلی در دوره حاکمیت حزب بعث عراق را به عنوان نسل‌کشی به رسمیت شناخت.

با فروپاشی رژیم بعثی صدامی در سال 2003 میلادی (1382 هجری شمسی) اغلب کردهای فیلی به عراق بازگشتند. قانون تابعیت عراق در سال 2006 میلادی (1385 هجری شمسی) برگرداندن تابعیت عراقی به کردهای فیلی را تصویب کرد؛ با این وجود گزارش‌هایی وجود دارد که کردهای فیلی پس از بازگشت به عراق برای دریافت مدارک هویتی، اطلاع از سرنوشت مفقودان، تصاحب دارایی‌ها و برخوداری برابر از حقوق سیاسی خود، با چالش‌های روبه‌رو شدند. از 329 کرسی پارلمان عراق در دوره پیش رو، یک کرسی به کردهای فیلی تعلق دارد.

جمعیت کردهای فیلی حدود یک میلیون و 500 هزار نفر برآورد شده است. این طایفه از کردها به گویش لَکی که نزدیک به زبان لُری است صحبت می‌کنند.

همچنین در این تقسیم‌بندی، سه کرسی جداگانه برای عربِ شیعی استان بصره، ذخیره شده است. هدف از این سه کُرسی حفظ اغلبیت کرسی‌های عرب شیعی از استان بصره است؛ زیرا در آن استان جنوبی عراق، اقلیت‌های عرب اهل سنت و کُردهای فیلی شیعی نیز زندگی می‌کنند.»

نگاهی به پراکندگی جمعیتی و آرایش سیاسی 18 استان عراق

1. استان‌های شیعه‌نشین (اکثریت جمعیت عراق)

استان‌های شیعه‌نشین شامل 9 استان که دارای جمعیتی یک‌دست یا اکثریتی شیعه هستند. این استان‌ها در مناطق جنوبی و مرکزی عراق واقع شده‌اند و عبارت‌اند از:

– بصره: علاوه بر اکثریت قاطع شیعه، اقلیت‌هایی مانند اهل سنت و صابری نیز در این استان سکونت دارند، اما این اقلیت‌ها تقریباً هیچ تأثیری بر انتخابات ندارند.

– المثنی: مرکز این استان، شهر سماوه است.

– ذی‌قار: با مرکزیت ناصریه، یکی از استان‌های کاملاً شیعه‌نشین است.

– القادسیه: مرکز آن شهر الدیوانیه است که اقلیت مذهبی در آن اثرگذاری خاصی ندارد.

– میسان: مرکز آن شهر العماره است.

– کربلا: این استان با مرکزیت شهر کربلای معلی، قطب مذهبی شیعیان به شمار می‌رود و جمعیتی کاملاً شیعی دارد.

– نجف: به عنوان مرکز مذهبی و سیاسی برجسته شیعیان شناخته می‌شود و مرکزیت آن شهر نجف اشرف است.

– واسط: مرکز این استان، شهر الکوت است.

– بابِل: این استان با مرکزیت شهر حله، در کنار اکثریت بالای شیعه، اقلیت‌هایی از اهل سنت دارد.

رقابت‌های انتخاباتی در این استان‌ها عمدتاً میان لیست‌های انتخاباتی شیعی است. در برخی استان‌ها مانند بابِل، تنها در شرایط رقابت نزدیک میان فهرست‌های شیعی ممکن است آرای اقلیتی نظیر اهل سنت تأثیر حداقلی داشته باشد. اما در سایر استان‌های شیعه‌نشین، اقلیت‌ها عملاً توان تأثیرگذاری ندارند.

2. استان‌هایی با رقابت شیعه و سنی

دو استان عراق، یعنی دیاله (دیالا) و بغداد، ترکیب جمعیتی متنوع‌تری دارند و محل رقابت جدی میان گروه‌های شیعی و سنی هستند:

1. استان دیاله:

این استان با مرکزیت شهر بعقوبه، ترکیب جمعیتی تقریباً برابری دارد. رقابت‌های انتخاباتی در این استان معمولاً میان لیست‌های شیعی و سنی بسیار جدی است. علاوه بر این، درون هر یک از جوامع شیعه و سنی نیز تنوع فهرست‌های انتخاباتی وجود دارد. نمایندگان منتخب دیاله، معمولاً به نسبت جمعیتی، میان شیعیان و اهل سنت تقسیم می‌شوند.

2. استان بغداد:

با مرکزیت شهر بغداد، اکثریت جمعیت این استان شیعه هستند و معمولاً بیش از 70 درصد آرا از آنِ این گروه است. با این حال، تنوع لیست‌های انتخاباتی در بغداد به قدری بالاست که نمی‌توان به طور دقیق پیش‌بینی کرد چه سهمی از نمایندگان منتخب از میان شیعیان و چه سهمی از میان اهل سنت خواهند بود. همین تنوع باعث شده که رقابت‌های درون‌گروهی هم در جامعه شیعی و هم در جامعه سنی، به شدت تأثیرگذار باشد.

3. استان‌های اهل سنت

سه استان عراق، به طور کامل یا با اکثریتی قاطع اهل سنت هستند که شامل:

– الانبار: مرکز این استان شهر الرمادی با اکثریت جمعیت اهل سنت است.

– صلاح‌الدین: مرکزیت این استان با شهر تکریت است. در جنوب این استان، به خصوص در منطقه بلد، شیعیان نیز حضور دارند و می‌توانند در برخی موارد نقش ائتلافی ایفا کنند.

– نینوا: موصل مرکز این استان است. اکثریت جمعیت آن را اهل سنت تشکیل می‌دهند با این حال اقلیت‌هایی نظیر مسیحیان، ایزدی‌ها و شبکه‌ها در این استان زندگی می‌کنند.

4. استان کرکوک

کرکوک یکی از استان‌های خاص عراق است که محور رقابت‌های انتخاباتی آن میان کردها و اهل سنت است. در این استان، جمعیت شیعی عرب معمولاً به فهرست‌های سنی رأی می‌دهند. همچنین، شیعیان ترکمان در چارچوب رقابت‌های انتخاباتی ترکمانی مشارکت دارند.

5. استان‌های کردنشین

سه استان سلیمانیه، اربیل، و دهوک به عنوان مناطق کردنشین عراق شناخته می‌شوند. در این استان‌ها، رقابت‌های انتخاباتی عمدتاً به مسائل داخلی جریان‌های کُردی محدود می‌شود.

سهمیه‌دهی اجباری به زنان (قانون کوتا)

یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های نظام انتخاباتی عراق، قانون «کوتا» یا سهمیه‌دهی اجباری به زنان است. کوتا در اصطلاح به معنای سهمیه تخصیص داده شده است که در قانون اساسی عراق نیز به آن تصریح شده است. کوتا هرچند در اکثر کشورها وجود ندارد ولی در برخی کشورها همچنان استفاده می‌شود. این قانون در سال 1995 در کنفرانس بین‌المللی حقوق زنان در پکن تصویب شد تا باعث مشارکت زنان در مناصب عالی و سیاسی و پارلمان شود. نسبت کوتا در هر کشور متفاوت است. در بلژیک و سوئد داوطلبانه و در اردن 10 درصد است؛ اما به نظر می‌رسد در عراق با 25 درصد بالاترین نسبت در جهان باشد؛ به این معنا که حداقل 25 درصد نمایندگان مجلس عراق باید براساس سهمیه، زن باشند یعنی معادل 82 کرسی به زنان اختصاص یابد.

برای تحقق این امر، یک مکانیسم اجرایی دقیق طراحی شده است: در هر لیست انتخاباتی، از هر چهار نامزد پشت سر هم، باید یک نفر زن باشد. این الزام، احزاب و ائتلاف‌ها را ملزم می‌کند تا نه تنها در شعار، بلکه در عمل، فضا را برای حضور سیاسی زنان فراهم آورند. نگاهی به نتایج انتخابات پارلمانی عراق در دوره‌های گذشته نشان می‌دهد متأسفانه این قانون دچار ضعف‌های اساسی و مهمی است. این قانون با آن که برای جبران مشارکت پایین زنان در عرصه مدیریتی و سیاسی و اجبار احزاب به وارد کردن زنان وضع شد اما در عمل منجر به بی‌عدالتی و تخریب قاعده مساوات بین مرد و زن شده است.

روش پیچیده محاسبه آرا در انتخابات عراق

در قلب این نظام توزیع و تسهیم که منتقدین سیاسی عراقی آن را «نظام المحاصصه» (سهم‌خواهی) می‌نامند، روش پیچیده‌ محاسبه‌ آرا به نام «سانت‌لیگوی تعدیل‌شده» قرار دارد. این، یک روش ریاضی برای تخصیص کرسی‌ها در سیستم‌های تناسبی است. در این روش، آرای هر حزب یا ائتلاف، به ترتیب بر یک سری از اعداد تقسیم می‌‌شود. نسخه‌ تعدیل‌شده‌ مورد استفاده در عراق، برای جلوگیری از پراکندگی بیش از حد آرا و تقویت احزاب بزرگ، در سال 2023 میلادی، اولین عدد مخرج را از 1 به 1/7 افزایش یافته است. هدف از این روش، حفظ احزاب کوچک‌‌تر، ضمن رعایت اکثریت‌بخشی به احزاب بزرگ‌تر است.

برای درک ساده‌ این روش تصور کنیم که سه حزب: الف، ب و ج، هرکدام به ترتیب هزار، پانصد و سیصد رأی به دست آورده‌اند. در روش تجمیعی (همانند انتخابات مجلس شورای اسلامی ایران) تمام صندلی‌های پارلمان به حزب «الف» می‌رسید. اما در روش «سانت لیگو» مُدل عراق، آن اعداد ابتدا به 1/7 تقسیم می‌شوند؛ سپس عدد به دست آمده به 3 تقسیم می‌شود؛ سپس عدد باقیمانده به 5 تقسیم می‌شود و این چرخه آن‌قدر ادامه می‌یابد که به عدد ملموسی که طی چارچوب‌بندی استانی برای کرسی‌های انتخاباتی تعیین شده، تقلیل یابد.

در این روش همه‌ کرسی‌ها به حزب الف نمی‌رسد؛ بلکه در یک استان با حدود 7 کرسی، برای حزب «الف»، 3 الی 4 کرسی، برای حزب «ب»، 2 کرسی و برای حزب «ج»، 1 کرسی و یا صفر کرسی تعلق می‌یابد.

نتیجه‌ این محاسبات، اعطای کرسی‌ها به بالاترین مقادیر حاصل از این تقسیم‌هاست. در حالی که این سیستم از کسب «اکثریت مطلق» توسط یک حزب واحد جلوگیری می‌کند، در عمل به شدت به نفع ائتلاف‌ها و احزاب بزرگ و جاافتاده عمل می‌کند چرا که تمامی احزاب نوپدید در همان ضرائب اولیه به صفر می‌گرایند و از به دست‌ آوردن حتی یک کرسی باز می‌مانند؛ اینجاست که نقش ائتلافات و تجمیع احزاب خُرد، برای تشکیل حزب بزرگ‌تر نقش اساسی در روند سیاسی عراق بازی می‌کند.

ترکیب پارلمان عراق

ترکیب احتمالی پارلمان عراق با 329 کرسی به این شکل است:

– اکثریت یعنی شیعیان معمولاً حداقل 175 کرسی و در صورت مشارکت بالا، حدود 200 کرسی را به دست می‌آورند.

– بزرگترین اقلیت یعنی اهل سنت: معمولاً سهم آنها بین 71 تا 95 کرسی است. تاکنون این گروه بیشتر از 95 کرسی کسب نکرده است، اما در شرایط ایده‌آل امکان کسب 100 کرسی را دارند.

این ترکیب نشان‌دهنده جایگاه برتر شیعیان به عنوان اکثریت جمعیت در پارلمان عراق است، گرچه تنوع فهرست‌های انتخاباتی باعث می‌شود که ائتلاف‌ها و توافقات سیاسی، تعیین‌کننده دولت‌های بعدی باشد.

انتهای پیام/