فرصت طلایی تجارت در خزر | کمتر از ۲ درصد ظرفیت استفاده می‌شود
به گزارش همشهری آنلاین، دریای خزر با وجود برخورداری از قابلیت‌های فراوان ترانزیتی و تجاری، هنوز نتوانسته است به جایگاه واقعی خود در مبادلات منطقه‌ای دست یابد. این در حالی است که مسئولان ایرانی و روسی بر رشد چشمگیر روابط تجاری از این مسیر تأکید دارند. آن طور که آمارها نشان می دهد فقط از ۲ درصد ظرفیت های این دریا استفاده می شود.
مسولان چه می گویند
هادی حق‌شناس، استاندار گیلان، با اشاره به زیرساخت‌های ایجاد شده در سه دهه گذشته می گوید: ظرفیت تخلیه و بارگیری بنادر ایران به ۱۰۰ میلیون تن رسیده است. تمامی پنج کشور حاشیه خزر بنادر خود را مدرن کرده و زیرساخت‌های ریلی خود را گسترش داده‌اند. با وجود این ظرفیت‌ها، تنها حدود ۱۲ تا ۲۵ میلیون تن کالا جابه‌جا می‌شود که کمتر از ۲۵ درصد از ظرفیت کل بنادر منطقه است و حجم واقعی کالاها با احتساب تخلیه و بارگیری دوطرفه، حدود ۱۲ میلیون تن برآورد می‌شود. کل ظرفیت حمل و نقل کشورهای حاشیه خزر به ۱.۳ میلیارد تن می‌رسد، اما کمتر از ۲ درصد این ظرفیت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
استاندار گیلان با انتقاد از عدم استفاده کامل از ظرفیت‌ها گفت: با وجود افتتاح خط هوایی رشت-آستاراخان، تجار ایرانی از مسیرهای دیگر استفاده می‌کنند و دریای خزر همچنان به‌عنوان یک ظرفیت بالقوه فراموش شده است. تحلیلگران بر این باورند که این وضعیت نشان‌دهنده ضعف در بهره‌برداری از زیرساخت‌های حمل‌ونقل و فقدان هماهنگی میان بخش‌های دولتی و خصوصی است.
استانیسلاو سینیچنکو، رئیس اتاق بازرگانی آستراخان، از رشد ۵۰ درصدی مبادلات تجاری با ایران در سال ۲۰۲۴ خبر داد و ظرفیت بندر آستراخان را ۱۶ میلیون تن در سال اعلام کرد. وی با تأکید بر اینکه دریای خزر می‌تواند به یکی از بزرگ‌ترین هاب‌های ترانزیتی و صنعتی منطقه تبدیل شود، گفت: ایران در زمینه ترانزیت، صادرات و واردات کالا شریک اصلی ما محسوب می‌شود.
با وجود این فرصت‌ها، محمود نجفی‌عرب، رئیس اتاق تهران، بر چالش‌های بانکی، ضعف زیرساخت‌ها و تفاوت مقررات تجاری تأکید کرد و گفت که این عوامل مانع بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های منطقه می‌شوند. او پیشنهاد داد که با ایجاد کارگروه‌های تخصصی و پلتفرم‌های دیجیتال مشترک، همکاری‌ها از سطح گفت‌وگو به مرحله اجرا برسد و زنجیره‌های ارزش منطقه‌ای تقویت شود.
چشم انداز تجاری خزر
تحلیلگران اقتصادی معتقدند که دریای خزر می‌تواند نقش محوری در ترانزیت شمال–جنوب ایران، توسعه صادرات غیرنفتی و اتصال ایران به بازارهای آسیای مرکزی و روسیه داشته باشد. با این حال، برای تحقق این پتانسیل، علاوه بر سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، نیاز به هماهنگی میان دولت‌ها، بخش خصوصی و نهادهای مالی منطقه‌ای وجود دارد.
در مجموع، اجلاس بیست‌ودوم شورای بین‌المللی همکاری‌های تجاری نشان داد که دریای خزر یک ظرفیت فراموش‌شده اما استراتژیک است و در صورت بهره‌برداری هدفمند، می‌تواند ایران و کشورهای حاشیه خزر را به قطب ترانزیتی و اقتصادی مهم منطقه تبدیل کند.
