گذرگاه صادراتی شمال ایران در سایه اختلافات حاکمیتی/ پیچیدگی‌های حقوقی سد راه سرمایه‌گذاران شد!
به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، چندی قبل در جلسه استانداران و نمایندگان استان‌های شمالی در مجلس شورای اسلامی با محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس اظهاراتی درباره اینچه برون مطرح کرد که سبب شد تا بار دیگر موضوعات مربوط به منطقه آزاد اینچه برون و اختلافات برخی دستگاه‌ها بر روی زبان‌ها بیفتد.
رئیس مجلس شورای اسلامی در آن دیدار با انتقاد جدی از برخی ناهماهنگی‌ها گفته بود اختلاف دو دستگاه در یک وزارتخانه سبب شده تا روند توسعه منطقه آزاد اینچه برون دچار مشکل شود؛ اما ماجرایی که حتی صدای رئیس مجلس را هم درآورده از چه قرار است؟
منطقه آزاد اینچه‌برون در استان گلستان به عنوان یکی از مهم‌ترین کانون‌های توسعه اقتصادی و لجستیکی شمال کشور، طی یک سال گذشته شاهد پیشرفت‌های قابل توجهی در حوزه زیرساخت‌ها، جذب سرمایه‌گذاری و تسهیل فعالیت‌های تجاری و صادراتی بوده است که از جمله آن می‌توان به ایجاد پایانه صادراتی پیشرفته، پلاک‌گذاری خودرو، افتتاح گمرک، توسعه زیرساخت‌های انرژی از جمله نیروگاه‌های خورشیدی و برنامه‌ریزی برای توسعه حمل و نقل زمینی و هوایی اشاره کرد که به باور مدیران استانی، این اقدامات علاوه بر ایجاد اشتغال و تقویت اقتصاد استان، ظرفیت صادرات محصولات کشاورزی، صنعتی و خدماتی گلستان را به صورت چشمگیر افزایش می‌دهد و امکان بهره‌مندی از بازارهای بین‌المللی را فراهم می‌کند.
با این حال، چالش‌هایی نیز در مسیر توسعه این منطقه وجود دارد که حل آنها برای تحقق کامل مزایای اقتصادی و لجستیکی حیاتی است. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، اختلافات حاکمیتی میان منطقه آزاد و راه‌آهن بر سر پایانه مرزی و تملک اراضی است. براساس ماده 65 قانون مناطق آزاد حاکمیت کامل منطقه آزاد باید در اختیار سازمان توسعه منطقه آزاد قرار گیرد تا بخش خصوصی بتواند با آزادی عمل و بدون محدودیت‌های دست و پاگیر، فعالیت‌های اقتصادی خود را توسعه دهد.
در این ماده صراحتا آمده که مدیران سازمان‌‌های مناطق آزاد به نمایندگی از طرف دولت، بالاترین مقام منطقه محسوب می‌‌شوند و کلیه وظایف، اختیارات و مسئولیت‌‌های دستگاه‌های اجرایی دولتی مستقر در این مناطق به استثنای نهادهای دفاعی و امنیتی به عهده آنها است. اما در حال حاضر، اجرای این حاکمیت در برخی حوزه‌ها با مقاومت‌هایی مواجه است که روند توسعه و بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های منطقه را کُند کرده است.
بخش دیگری از مشکلات حقوقی مربوط به وضعیت ثبت مالکیت و تملک اراضی است. برخی سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای ایجاد مجتمع‌های تجاری، انبارها، سردخانه‌ها یا صنایع تولیدی با ابهام در مالکیت زمین‌ها مواجه هستند. حتی در برخی مواقع اراضی که ظاهراً تحت اختیار منطقه آزاد هستند، گاهی با محدودیت‌های قانونی و آیین‌نامه‌ای مانند مجوز ساخت‌وساز، ایجاد تأسیسات لجستیکی، احداث نیروگاه‌های کوچک یا سردخانه‌ها مواجه هستند.
فعالان اقتصادی و بخش خصوصی بر این باورند که منطقه آزاد باید محیطی رقابتی و تسهیل‌گر برای سرمایه‌گذاری ایجاد کند و هرگونه اعمال قوانین و مقررات سرزمین مادری در منطقه آزاد، به کاهش مزیت‌های آن منجر می‌شود. از این رو تحقق کامل حاکمیت منطقه آزاد نه تنها زمینه رشد اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی را فراهم می‌کند، بلکه می‌تواند رتبه فضای کسب و کار استان و کشور را در سطح جهانی ارتقا دهد.
جمال اسدی کارشناس ارشد اقتصاد در این رابطه می‌گوید: منطقه آزاد در واقع یک «دولت‌شهر کوچک» است که همه امور را انجام می‌دهد. نمونه این نوع مدیریت را در مناطق آزادی مثل کیش یا قشم می‌توان مشاهده کرد. جایی که مدیریت خدمات شهری، زیرساخت‌ها، فرودگاه و سایر خدمات به صورت مستقل انجام می‌شود.
وی با اشاره به اختلاف حاکمیتی راه آهن و منطقه آزاد، می‌گوید: راه آهن معتقد است بر اساس ماده 5 اساسنامه راه‌آهن، این دستگاه امکان واگذاری وظایف تخصصی را ندارد در حالیکه در این ماده آمده: موضوعات در صلاحیت راه‌آهن است مگر اینکه قانون دستگاه‌های دیگر را مسئول بداند. بنابراین، قابلیت واگذاری اراضی وجود دارد و این مسئله‌ای جدید یا غیرمعمول نیست.
اسدی با تاکید بر اینکه در مجموعه منطقه آزاد قرار نیست همه امور را شخص مدیرعامل انجام دهد، می‌افزاید: در این رابطه مدیریت‌های تخصصی وجود دارند که از افراد متخصص در حوزه‌های مختلف مثل ریل، راه‌آهن و لجستیک استفاده می‌کنند.
وی خواستار تعامل و هم‌افزایی دستگاه‌ها با مدیریت واحد منطقه آزاد می‌شود و ادامه می‌دهد: آینده منطقه آزاد اینچه‌برون با تکمیل زیرساخت‌های لجستیکی، ایجاد پایانه‌های صادراتی، بهره‌برداری از سردخانه‌ها و انبارهای پیشرفته، توسعه حمل و نقل ریلی و هوایی و حل اختلافات حاکمیتی، می‌تواند به نقطه عطفی در توسعه اقتصادی استان تبدیل شود.
این کارشناس اقتصادی اضافه می‌کند: منطقه آزاد اینچه‌برون نه تنها فرصتی برای رونق اقتصادی، صادرات و اشتغال است، بلکه نمادی از توانایی استان در ایجاد ساختارهای مدرن لجستیکی و تجاری و اتصال به بازارهای جهانی محسوب می‌شود.
فعالان اقتصادی بر این باورند که مزیت واقعی منطقه آزاد رهایی از قوانین دست و پاگیر سرزمین مادری است بنابراین اگر قرار به اجرای قوانین و حاکمیت سرزمین اصلی است دیگر منطقه آزاد نمی‌تواند محیط کسب و کار رقابتی و سریع را برای سرمایه‌گذاران فراهم کند. این موضوعی است که رضا مبصری دبیر اتاق بازرگانی گرگان نیز بر آن صحه گذاشته و تاکید می‌کند: مدیریت متمرکز استانی به رهبری استاندار سعی کرده این مسائل را حل کند، اما هنوز مشکلاتی وجود دارد.
وی ادامه می‌دهد: مدت‌هاست که این اختلافات به ما گزارش می‌شود و هر بار گفته شده که حل خواهد شد، اما تاکنون نتیجه ملموسی حاصل نشده است.
وی اضافه می‌کند: به عنوان یک فعال بخش خصوصی معتقدم مزیت واقعی منطقه آزاد باید رهایی از قوانین دست و پاگیر سرزمین مادری باشد. اگر قرار باشد قوانین و حاکمیت سرزمین اصلی دوباره اعمال شود، دیگر منطقه آزاد نمی‌تواند محیط کسب و کار رقابتی و سریع را برای سرمایه‌گذاران فراهم کند.
مبصری با اشاره به اختلافات بین منطقه آزاد اینچه‌برون و راه‌آهن بر سر پایانه مرزی و تملک اراضی، می‌گوید: برای بهره‌مندی بخش خصوصی از مزایای واقعی منطقه آزاد، باید حاکمیت کامل منطقه آزاد عملیاتی شود و قوانین دست و پاگیر سرزمین اصلی اعمال نشود.
وی کاربری منطقه آزاد اینچه‌برون در بهبود رتبه فضای کسب و کار استان و کشور می‌داند و می‌افزاید: تا زمانی که حاکمیت کامل منطقه آزاد عملیاتی نشود و بخش خصوصی نتواند از مزایای واقعی آن بهره‌مند شود، این هدف تحقق نمی‌یابد. هم‌اکنون بسیاری از فعالان اقتصادی شاهد تضاد منافع و موانع اجرایی هستند که روند توسعه را کند کرده است.
اگرچه فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران نسبت به این اختلاف حاکمیتی در منطقه آزاد اظهار نگرانی می‌کنند اما معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری گلستان این شرایط را در پروسه تغییر طبیعی می‌داند و معتقد است: شروع پروژه‌های بزرگ همیشه با مشکلات و مقاومت‌هایی همراه است.
عبدالعلی کیان‌مهر، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری گلستان با اشاره به چالش‌ها و موانع اولیه شکل‌گیری منطقه آزاد اینچه‌برون می‌گوید: شروع پروژه‌های بزرگ همیشه با مشکلات و مقاومت‌هایی همراه است، خصوصاً وقتی دستگاه‌های مختلف در گذشته مستقل عمل می‌کردند و اکنون زیر مجموعه منطقه آزاد شده‌اند.
وی با بیان اینکه سرمایه‌گذاران هم اکنون وارد منطقه شده و شرکت‌های خود را ثبت کرده‌اند و زمین‌های اختصاص یافته را در اختیار دارند، می‌افزاید: برخی از سرمایه‌گذاران به دنبال ایجاد مجتمع‌های خدماتی و تجاری هستند و برخی نیز برنامه‌ریزی کرده‌اند تا انبارهای غلات و سردخانه‌های زیر صفر راه‌اندازی کنند. هدف ما ایجاد یک ساختار لجستیک کامل است که شامل تولید، بسته‌بندی، امور گمرکی و صادرات باشد.
کیان‌مهر درباره زیرساخت‌های انرژی و فناوری می‌گوید: منطقه آزاد در حال پیگیری راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی است تا برق مورد نیاز صنایع و سردخانه‌ها را تأمین کند. هدف این است که این نیروگاه‌ها به شبکه برق سراسری متصل شوند و علاوه بر تامین انرژی، ظرفیت توسعه صنعتی منطقه نیز فراهم شود.
وی معتقد است: این منطقه نه تنها فرصت‌های صادراتی و تجاری جدیدی برای بازرگانان فراهم کرده، بلکه امکان ایجاد ذخایر کالای اساسی، توسعه لجستیک و افزایش اشتغال را نیز فراهم می‌کند. با توجه به زیرساخت‌های موجود، در یک سال گذشته پیشرفت قابل توجهی حاصل شده و با ادامه این روند، منطقه آزاد اینچه‌برون به یک مرکز تجاری و لجستیکی پیشرفته تبدیل خواهد شد.
به گزارش تسنیم، از آنجایی که گلستان با دارا بودن موقعیت مرزی، مسیر ریلی بین‌المللی و دسترسی به دریای خزر، ظرفیت تبدیل‌شدن به یکی از محورهای اصلی تبادل کالاهای استراتژیک کشور را دارد، بنابراین با توجه به اینکه منطقه آزاد اینچه‌برون علاوه بر نقش اقتصادی، از منظر پدافندی نیز یک گلوگاه حیاتی برای تأمین و تبادل کالا، به‌ویژه مواد غذایی و سوخت محسوب می‌شود و می‌تواند پشتیبان راهبردی کشور در شرایط بحرانی باشد.
گلستان به‌ویژه با دارا بودن مسیر راه‌آهن اینچه‌برون، می‌تواند حلقه اتصال امن و سریع برای انتقال مواد غذایی و محصولات کشاورزی از کشورهای آسیای میانه به داخل کشور باشد. علاوه بر مسیر ریلی، استان از مسیرهای زمینی، هوایی و تا حدودی دریایی نیز بهره‌مند است و این تنوع مسیرها در شرایط اضطراری به‌عنوان پشتیبان پدافندی عمل می‌کند و امکان پایداری مبادلات و انتقال کالا را فراهم می‌سازد به این ترتیب هر چقدر ارتباطات اقتصادی و دیپلماتیک ما با کشورهای پیرامونی تقویت شود، مسیرهای تأمین و پشتیبانی در شرایط بحرانی ایمن‌تر و قابل اعتمادتر خواهند بود.
گزارش: الهام رئوفی‌فر
انتهای پیام/.
