ایران چگونه در جنگ کریدورها پیروز می شود؟ | جایگاه ایران در این جنگ کجاست؟
همشهری آنلاین – گروه سیاسی: سید یحیی صفوی، دستیار و مشاورعالی فرمانده معظم کل قوا روز دوشنبه طی سخنانی با اشاره به اینکه «جنگ کریدورها»، میدان تازه‌ای برای نقش‌آفرینی راهبردی ایران است، تاکید کرد ایران می‌تواند با تکیه بر ظرفیت مردمی، امنیت و توسعه پایدار، نقش محوری در این عرصه ایفا کند.
این درحالی است که طی سال‌های اخیر و با توجه به تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی جاری، نقش‌آفرینی ایران در حوزه کریدورها، به موضوعی مورد توجه برای رسانه‌ها و تحلیلگران تبدیل شده‌است و همچنان در کانون توجه قرار دارد.
کریدورها به زبان ساده
- تعریف: کریدورهای ترانزیتی به مسیرهای راه‌آهن، جاده، مسیرهای دریایی یا ترکیبی از اینها گفته می‌شود که چند کشور را به هم وصل می‌کنند و مسیر تبادلات کالا، انرژی و مسافر را تسهیل می‌کنند.
- اهداف:
- کاهش هزینه و زمان
- فراهم کردن جایگزین برای مسیرهای متداول
- افزایش دسترسی به بازارها
- کمک به کشورهای محصور در خشکی
- تقویت نقش کشورهای ترانزیتی
- تاثیرگذاری بر تحولات ژئوپلتیک منطقه‌ای و جهانی
- اهمیت: در دهه‌های اخیر و با توجه به تحولات ژئواکونومیک و ژئوپلتیک مانند کلان‌پروژه «یک کمربند – یک جاده» چین و همچنین یکجانبه‌گرایی روزافزون غربی در ساختار نظام بین‌الملل، این مسیرها اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده‌اند.
- مزیت: کشورهایی که در مسیر کریدورها قرار دارند، می‌توانند از طریق ترانزیت و ارائه خدمات لجستیکی، موقعیت ژئواکونومیک خود را به بستری برای کسب درآمد، افزایش نفوذ منطقه‌ای و توسعه زیرساخت‌ها تبدیل کنند.
- مفهوم جنگ کریدورها: «جنگ کریدورها» یعنی رقابت میان مسیرها و کشورها برای جذب بار، تامین زیرساخت، تعیین تعرفه، انتخاب مسیرهای مطلوب‌تر و… و کشورها می‌کوشند سهم خود را از ترانزیت افزایش دهند و از حذف شدن یا دور زده شدن‌شان جلوگیری کنند.
جایگاه ایران کجاست؟
- موقعیت ایران: ایران هم به خلیج‌فارس، دریای عمان و اقیانوس هند دسترسی دارد و هم از شمال به دریای خزر و کشورهای قفقاز و آسیای میانه متصل است.
- مزیت ویژه: موقعیت جغرافیایی و دسترسی به آبراهه‌های بین‌المللی، ظرفیت‌های ویژه‌ای برای تبدیل ایران به هاب ترانزیتی منطقه به‌وجود آورده‌است.
۱
کریدور شمال – جنوب
- این کریدور که توافق اولیه آن میان ایران، روسیه و هند به امضاء رسیده و برخی دیگر از کشورها نیز در آن حضور دارند، زمینه‌ساز کاهش زمان و هزینه حمل و نقل کالا از هند و خلیج‌فارس به روسیه و اروپا از مسیر ایران خواهد شد. ایران یکی از مسیرهای کلیدی این کریدور است و جابه‌جایی سالانه تا ۶۰ میلیون تن بار از این کریدور از جمله هدف‌گذاری‌های انجام شده است.
- مزیت: مزیت عمده این مسیر برای ایران این است که از مسیر دریای سوئز کوتاه‌تر است و می‌تواند ایران را به هاب ترانزیتی تبدیل کند.
۲
کریدور شرق – غرب
- هدف اصلی این کریدور، اتصال چین و آسیای مرکزی به خلیج‌فارس یا اروپا از مسیر ایران است. یکی از اجزای ایران کریدور، مسیر اسلام‌آباد، تهران و استانبول است که ایران، پاکستان و ترکیه در سپتامبر ۲۰۲۵ توافق کردند آن را احیا کنند. براین اساس ایران آماده ارائه امکانات به کشورهای محصور در خشکی عضو «اکو» تا از طریق ایران به آب‌های آزاد دسترسی داشته باشند.
- مزیت: اهمیت ویژه این کریدور برای ایران، علاوه بر درآمدهای تجاری و حمل‌ونقلی آن، ارتقای نقش راهبردی ایران در مناسبات منطقه‌ای است، آن‌هم به دلیل ایفای نقش پررنگ در اتصال شرق به غرب، آسیای مرکزی به خلیج‌فارس و همچنین اروپا به خلیج‌فارس.
ایران چه فرصت‌هایی دارد؟
موقعیت ژئوپلتیک ایران، فرصت‌های ویژه‌ای را به‌منظور بهره‌گیری از فرصت‌های کریدوری برای کشور فراهم کرده‌است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود:
- افزایش نفوذ منطقه‌ای
- ایجاد سازوکارهای منطقه‌ای برای عبور از سد تحریم‌ها
- تبدیل شدن به هاب ترانزیت منطقه
- درآمد ارزی از ترانزیت و خدمات لجستیک
- توسعه زیرساخت‌های داخلی
- کمک به کشورهای محصور در خشکی
ملاحظات راهبردی
با وجود اینکه ایران به عنوان بازیگری با ظرفیت‌های فراوان و چندوجهی در حوزه کریدورها شناخته می‌شود، اما کارشناسان معتقدند برای رسیدن به نقطه مطلوب دراین زمینه، باید به چند نکته مهم توجه کرد، از جمله
- افزایش رقابت‌پذیری با مسیرهای جایگزین و بهبود وضعیت در حوزه‌های چندگانه مانند کیفیت خدمات لجستیکی و…
- ضرورت افزایش ظرفیت‌های فعلی ترانزیتی در ایران برای دستیابی به اهداف راهبردی از جمله جابه‌جایی سالانه۶۰ میلیون تن از مسیر ایران
- برنامه‌ریزی ترکیبی برای بهبود وضعیت زیرساخت‌ها در حوزه‌های مختلف و سرعت دادن به اجرای پروژه‌های کلیدی زیرساختی
- تنوع‌بخشی به شرکا باهدف تضمین سهم ایران در رقابت‌های کریدوری
- توجه ویژه به بهبود فرایندهای گمرکی، تسهیل عبور مرزی و هوشمندسازی لجستیکی
- تضمین امنیت مسیر و زیرساخت‌ها
- نقش‌آفرینی پررنگ تر در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی از قبیل «شانگهای»، «بریکس»، «اتحادیه اقتصادی اوراسیا، اکو و…
