«توقف موقت»؛ بازتاب صحبت‌های عراقچی در کنفرانس تهران
همشهری آنلاین – گروه سیاسی: عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در نشست مطبوعاتی مرتبط با کنفرانسی در تهران اعلام کرد که در حال حاضر غنی‌سازی اورانیوم در هیچ یک از تاسیسات کشور انجام نمی‌شود و علت آن حملات هوایی به تاسیسات غنی‌سازی بوده است. این گفته‌ها در رسانه‌های مختلف بین‌المللی بازتاب‌های گوناگون داشته است؛ برخی بر توقف فعلی تاکید کردند، برخی بر اصرار عراقچی بر «حق غنی‌سازی» و ازسر گرفتن برنامه در فرصت مناسب انگشت گذاشتند و برخی دیگر تعبیر و تفسیرهای سیاسی و امنیتی از این مواضع ارائه کردند.
در روزهای پس از حملات گسترده ماه ژوئن به تاسیسات هسته‌ای ایران، پرسش اساسی فضای رسانه‌ای و دیپلماتیک این بود که وضعیت غنی‌سازی ایران عملا چه تغییری کرده است و جمهوری اسلامی ایران تا چه اندازه قادر به ادامه برنامه هسته‌ای خود است. اظهارات تازه عراقچی که «در حال حاضر غنی‌سازی انجام نمی‌شود» به‌عنوان یکی از مستقیم‌ترین واکنش‌های رسمی تهران پس از آن حملات تلقی شده و بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های بین‌المللی یافت.
عراقچی در پاسخ به پرسش خبرنگار آسوشیتدپرس و در جریان نشست «حقوق بین‌الملل تحت تهاجم: تجاوز و دفاع» در تهران گفت که هیچ تاسیسات غنی‌سازی اعلام‌نشده‌ای در ایران وجود ندارد، همه تاسیسات تحت نظارت پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دارند و در حال حاضر فعالیت غنی‌سازی متوقف است چون تاسیسات هدف حمله قرار گرفته‌اند. او تاکید کرد که حق ایران برای استفاده از فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز، از جمله غنی‌سازی، غیرقابل انکار است و ایران به دنبال بازپس‌گیری این حق و ادامه تلاش برای برخورداری از آن خواهد بود.
آسوشیتدپرس در گزارش مستقیم از نشست و صحبت‌های عراقچی بر این نکات تمرکز پیدا کرد که وزیر خارجه ایران گفته «هم‌اکنون غنی‌سازی در هیچ سایت انجام نمی‌شود». آسوشیتدپرس به لزوم قرار دادن این سخنان در بستر حملات ماه ژوئن و پیامدهای آن برای توانایی عملیاتی ایران در حوزه غنی‌سازی اشاره و تاکید کرد. این خبرگزاری آمریکایی همچنین به جمله عراقچی درباره پایبندی تاسیسات به نظارت آژانس اشاره کرده و بر کلمه «در حال حاضر» تاکید گذاشت؛ نکته‌ای که رسانه‌های دیگر آن را به عنوان توقف موقتی تعبیر کردند.
رویترز نیز در بازتاب این خبر از زبان عراقچی نقل کرد که ایران «نمی‌تواند» غنی‌سازی را رها کند و آن را دستاوردی علمی و موضوعی دارای اهمیت ملی توصیف کرد. این خبرگزاری انگلیسی در گزارش‌های قبلی نیز تاکید کرده بود که علیرغم آسیب دیدن تاسیسات، مقام‌های ایرانی بر ماهیت صلح‌آمیز برنامه پافشاری می‌کنند و از آمادگی تهران برای مذاکره غیرمستقیم سخن گفته‌اند؛ نکاتی که در فضای رسانه‌ای به‌عنوان ترکیبی از اصرار داخلی و تاکتیک دیپلماتیک تحلیل می‌شود. اشاره رویترز به این است که تهران حاضر به توقف دائمی غنی‌سازی نیست مگر آنکه تضمین‌ها و چارچوب‌های جدید و قابل اتکایی فراهم شود.
العربیه عربستان هم گزارش خود را با تاکید بر بخش‌هایی از سخنان عراقچی که نشان‌دهنده تداوم اصرار ایران بر حق غنی‌سازی است منتشر کرد. العربیه به جمله عراقچی مبنی بر اینکه «هیچ غنی‌سازی اعلام‌نشده‌ای وجود ندارد و همه تاسیسات تحت پادمان آژانس هستند» پرداخت و همزمان به بعد منطقه‌ای و واکنش‌های ایران به سیاست‌های اسرائیل و غرب اشاره کرد. العربیه این اظهارات را در چارچوب تلاش تهران برای متوازن کردن پیام داخلی (تقویت وجاهت ملی و علمی) و پیام خارجی (آمادگی مشروط برای تعامل) تحلیل کرد.
تایمز اسرائیل بازتابی تندتر و تردیدآمیزتر ارائه کرد و نوشت که عراقچی ضمن تاکید بر توقف موقتی غنی‌سازی، بار دیگر اصرار ورزیده ایران «در نهایت غنی‌سازی را ادامه خواهد داد» و آن را غیرقابل‌مذاکره خوانده است. رسانه‌های اسرائیلی و نزدیک به سیاست‌های تل‌آویو تمایل دارند هرگونه توقف موقتی را موضعی تاکتیکی بپندارند و هشدار دهند که ازسرگیری برنامه می‌تواند با سرعت و با هدف‌دهی‌های مشخصی دنبال شود؛ تحلیل‌هایی که تایمز اسرائیل نیز در گزارش خود منعکس ساخت.
هاآرتص اسرائیل نیز گزارش داد عراقچی اعلام کرده است که «به‌دلیل حملات تأسیسات، فعلا غنی‌سازی انجام نمی‌شود» و این رسانه در ادامه به تحلیل تبعات امنیتی و پیامدهای راهبردی پرداخت. هاآرتص تاکید کرداین اعلام رسمی می‌تواند به منزله پذیرش واقعیت نقصان بخشی از ظرفیت‌های عملیاتی ایران تلقی شود، اما همزمان به نقل از عراقچی آمده که تهران «آمادگی ادامه و بازیابی توانمندی‌ها» را دارد؛ تحلیلی که در فضاهای امنیتی اسرائیلی معمولا هشداردهنده قلمداد می‌شود.
رسانه‌های هندی و آسیایی مانند تایمز هند و سایر پایگاه‌ها ضمن بازتاب خبر اعلام توقف موقتی، آن را در چارچوب نگرانی‌های منطقه‌ای و پیامدها بر تعاملات اقتصادی و انرژی بررسی کردند. این منابع به نقل از عراقچی آوردند که ایران حق خود را برای استفاده از انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز نفی‌ناپذیر می‌داند و در صورت امکان و با تامین شرایط، برنامه را ازسر خواهد گرفت. این برداشت‌ها نشان می‌دهد که در آسیای جنوب و جنوب‌شرقی نیز اطلاع‌رسانی بیشتر حول پیامدهای عملی توقف موقت و توان بازسازی متمرکز است.
تصویر رسانه‌ای شکل‌گرفته از سخنان عراقچی ۲ رگه اصلی داشته است: نخست گزارش‌های مستقیم و تبیینی که بر توقف موقت غنی‌سازی به‌سبب آسیب‌دیدگی تاسیسات تاکید دارند و دوم گزارش‌ها و تحلیل‌هایی که این توقف را تاکتیکی و موقتی می‌دانند و به اصرار تهران بر حق غنی‌سازی و امکان ازسرگیری آن اشاره می‌کنند. در سطح بین‌المللی، برداشت‌ها بیشتر به عوامل امنیتی و توان بازدارندگی و بازسازی مربوط می‌شوند و در سطح منطقه‌ای و داخلی، تاکید بر جنبه حیثیتی و حقوقی برنامه هسته‌ای ایران برجسته‌تر است.
موخره: آنچه اکنون روشن است این است که اظهارات عراقچی، هرچند از منظر صراحت بی‌سابقه‌اند، به‌تنهایی پایان یا تداوم برنامه هسته‌ای ایران را تعیین نمی‌کنند؛ بلکه بیشتر پنجره‌ای به سمت وضعیت کنونی توانمندی‌ها و منطق سیاست‌گذاری ایران باز می‌کنند. پیگیری‌های آتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گزارش‌های میدانی و تحرکات دیپلماتیک بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تعیین خواهد کرد که آیا این توقف «موقت» تبدیل به توقف ساختاری خواهد شد یا صرفا دوره‌ای در چرخه‌ای طولانی‌تر از رقابت استراتژیک.
