مزایا و نواقص طرح جدید کالابرگ | ثبات قیمت کالاهای اساسی به جای پول نقد

به گزارش همشهری آنلاین، مهم‌ترین مانع اجرای طرح کالابرگ به صورتی که قیمت ارزاق مردم تغییر نکند، تامین منابع آن است که مقرر شده درآمد حاصل از گران‌شدن بنزین صرف این موضوع شود. درهرحال آنطور که مسئولان دولتی وعده داده‌اند از ماه جاری کالابرگ با شیوه جدید عرضه کالاها با قیمت ثابت اجرا خواهد شد. ابتدا ۳ دهک کم‌درآمد از کالابرگ برخوردار خواهند شد و سپس نوبت دهک‌های متوسط خواهد شد. بااین‌حال اطلاعات دقیقی از شیوه جدید منتشر نشده است.

در همین زمینه میزگرد تلویزیون همشهری به موضوع کالابرگ اختصاص داشت که در آن عطا بهرامی، کارشناس اقتصادی و فاطمه مقصودی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس به بیان نظرات خود پرداختند.

یارانه نقدی بهتر است یا کالایی؟

فاطمه مقصودی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس: مجلس برای کمک به معیشت مردم کالابرگ را تصویب کرد؛ اما به‌نظر می‌رسد شیوه اجرای قبلی به‌صورت کارت اعتباری یا نقد نمی‌تواند هدف مدنظر مجلس را محقق کند. ما قصد داریم در شرایط سخت اقتصادی، کالابرگ با قیمت ثابت به مردم عرضه شود. ما معتقدیم اعطای رقم ثابت نقدی، تکافوی تورم را ندارد. وقتی قیمت‌ها افزایشی است اما رقم کالابرگ ثابت است، نمی‌توان این را حمایت نامید. اما با طرحی که مدنظر مجلس است، با تثبیت قیمت کالاها، حمایت قوی از مردم اجرا می‌شود.

دولت باید به همین شیوه که مجلس تصویب کرده عمل کند. اینکه به جای کالابرگ به مردم پول نقدی بدهیم از لحاظ منطقی درست نیست؛ چراکه سبب انحراف در مصرف یارانه می‌شود و تامین خوراک مردم کم‌درآمد محقق نمی‌شود. توزیع مستقیم کالابرگ برای خانوارهای ضعیف بسیار مؤثر است و یارانه را به‌طور مستقیم و هدفمند توزیع می‌کند.

دهک‌بندی‌ها اشتباه است و ایرادات زیادی دارد و آمار دقیقی از خانوارهای ضعیف نداریم؛ اما با توزیع کالابرگ می‌توان تضمین کرد که خانوارهای ضعیف حداقل مواد خوراکی اساسی خود را دریافت می‌کنند.

عطا بهرامی، کارشناس اقتصادی: هنوز ارقام کالابرگ در شیوه جدید اعلام نشده است. ۵۰۰ هزار تومانی که اعلام شده حدود ۴ درصد حداقل حقوق می‌شود. اینکه دولت و مجلس دغدغه معیشت دارند، ارزشمند است. همین رقم ۵۰۰ هزار تومان با اینکه ناکافی است، اما حتما به مردم کمک می‌کند.

تجربه کالابرگ را در دهه ۶۰ داریم؛ اما شاخص ضریب جینی در دهه ۶۰ ثابت ماند و کاهش نیافت. این در حالی است که در آن زمان جمعیت کشور ۴۰ میلیون نفر بود؛ اما توزیع کالابرگ سبب بهبود عدالت نشد. بنابراین تجربه نشان می‌دهد توزیع کالابرگ به بهبود ضریب جینی منجر نشده است.

اما در سال ۱۳۸۹ که هدفمندی یارانه‌ها اجرا شد، اثرات بهتری داشت. در آن زمان ضریب جینی به‌سرعت پایین آمد که در جهان این سرعت کاهش ضریب جینی، کم‌سابقه بود. مردم هم دریافت یارانه نقدی را ترجیح می‌دهند.

کالاهای مشمول کالابرگ چطور انتخاب شده‌اند؟

بهرامی: ۱۱ قلم کالایی که قرار است در کالابرگ عرضه شود، شاید مورد تقاضای همه مردم نباشد. ممکن است این ۱۱ قلم کالا با رانت مشخص شده باشند. سبد ضروری خانوار ۳۵ قلم کالا است.

مقصودی: ۱۱ قلم کالای سبد کالابرگ محصولاتی است که بیش از همه مورد مصرف مردم است و طبق استانداردهای ملی تعیین شده است. در دهه ۶۰ هم که کالابرگ توزیع می‌شد، وضع مردم خیلی بهتر بود و رضایت نسبی وجود داشت و مردم در تامین خوراک مشکلی نداشتند.با عرضه کالابرگ، حداقل تامین خوراک مردم را تضمین می‌کنیم.

وقتی به‌جای عرضه کالاهای اساسی فقط پول بدهیم، مشخص است که امنیت غذایی با توجه به تورم شدیدی که حاکم است، محقق نخواهد شد. توزیع سبد کالابرگ می‌تواند به بهبود غذایی خانوارها خصوصا اقشار کم‌درآمد کمک کند. بر مبنای استانداردهایی که مشخص شده قرار است به هر خانوار مقدار متناسبی از ۱۱ قلم کالای اساسی پرداخت شود که سبب می‌شود امنیت غذایی تا حدودی تامین شود.

آیا کالابرگ در اولویت سیاست‌های اقتصادی است؟

عطا بهرامی، کارشناس اقتصادی: ۴۲.۵ درصد هزینه خانوارها هزینه مسکن است. مجلس باید به این مشکل توجه کند. ۲۰ درصد هزینه خانوارها هم هزینه خودرو است. هزینه آموزش هم سهم زیادی از سبد هزینه‌های مردم دارد. با ۵۰۰ هزار تومان امنیت غذایی خانوارها تامین نمی‌شود. دولت نباید در زمینه مسکن کوتاهی کند. هزینه مسکن به‌شدت خانوارها را تحت فشار قرار داده است.

اگر هدف دولت و مجلس کاهش هزینه‌های خانوار است، باید هزینه‌ مسکن را پایین بیاورند. مسکن در اولویت است. اما اگر فقط بحث تامین غذا مطرح است، باز هم این رقم کالابرگ ناکافی است. باید دولت برنامه‌ای برای بخش مسکن درنظر بگیرد تا سهم ۷۰ درصدی مسکن و خودرو را نصف کند؛ آنگاه مطمئنا خانوارها در تامین غذا هم مشکلی نخواهند داشت.

مقصودی: ۷۰ درصد درآمد خانوارها در تهران صرف هزینه مسکن می‌شود؛ اما رفع مشکل مسکن به‌سرعت و در کوتاه‌مدت ممکن نیست؛ اما می‌توان با توزیع کالابرگ، به بخش تامین خوراک مردم را کمک کرد.

با توزیع کالابرگ، پروتئین و ویتامین مورد نیاز خانوارهای ضعیف تامین می‌شود. دولت باید منابع پایدار ایجاد کند. یکی از منابع تامین کالابرگ در مرحله فعلی فروش گاز است؛ اما منبع پایداری نیست.

ما نمی‌توانیم به امید رفع مشکل مسکن صبر کنیم تا مردمی که دچار سوءتغذیه‌اند در همین وضعیت بمانند.

منابع توزیع کالابرگ از کجا تامین شود؟

بهرامی: طرح فعلی کالابرگ منابع موهومی دارد و می‌خواهند با حذف ارز ترجیحی منابع آن را تامین کنند. می‌خواهند به خانوارهای کمیته امداد و بهزیستی بسته سبد کالای اساسی بدهند. در کشورهای دیگر از محل درآمدهای مالیاتی این کمک‌ها را انجام می‌دهند؛ یعنی منابع معتبری برای کمک‌های غذایی اختصاص داده‌اند.

من معتقدم با توزیع رقم ۵۰۰ هزار تومان کالابرگ، تامین غذایی برای اقشار ضعیف محقق نمی‌شود؛ چون این رقم اندک است. با ماهی ۵۰۰ هزار تومان مشکل تغذیه اقشار ضعیف حل نمی‌شود. دولت می‌تواند ۱۰ برابر این رقم را تامین کند. برای کمک غذایی به خانوارها رقم کمتر از ماهانه ۵ میلیون تومان ارزش ندارد و نمی‌تواند مؤثر باشد.

مقصودی: دولت باید برای کالابرگ منابع پایدار تعریف کند. دولت طبق قانون اساسی مکلف است به اقشار مختلف مردم براساس عدالت رسیدگی کند. اگر این رقم برای تامین امنیت غذایی ناکافی است، دولت باید به آن اضافه کند. همین رقم ۵۰۰ هزار تومان کالابرگ کمک بزرگی برای اقشار کم‌درآمد خواهد بود.

راه چاره کمک به معیشت خانوارها چیست؟

بهرامی: اگر به ۵ دهک کم‌درآمد به‌ازای هر نفر ۲۰ کیلوگرم مرغ و برنج بدهیم، به ۱.۸ میلیارد دلار نیاز داریم که معادل ۱۸۰ هزارمیلیارد تومان می‌شود. توزیع این پول احتمالا با رانت همراه باشد. انتخاب فروشگاه‌های عرضه کالابرگ هم به‌نظرم با رانت همراه خواهد بود. ضمن اینکه با این رقم یارانه مشکلی از مردم حل نمی‌شود.

رقم ۵۰۰ هزار تومانی یک کمک حداقلی است. در سال ۱۳۸۹ به هر نفر یارانه نقدی معادل ۴۰ دلار می‌دادیم که بسیار مؤثر بود و ضریب جینی را به‌شدت کاهش داد.

یکی از کارهای مهمی که مجلس باید انجام می‌داد، آزادکردن تجارت کالاهای اساسی بود. الان مرغ در بازار جهانی به قیمت هر کیلوگرم یک دلار عرضه می‌شود که حتی با دلار آزاد هم از نرخ فعلی در بازار ایران ارزان‌تر می‌شود. این در حالی است که ۴ میلیارد دلار خوراک مرغ وارد می‌کنیم و با ارز ۲۸۵۰۰ تومانی هم وارد می‌کنیم؛ اما از نرخ جهانی آن گران‌تر به مردم می‌فروشیم. اگر تجارت را باز کنیم که مرغ با ارز آزاد وارد شود، مردم با قیمت کمتری مرغ می‌خرند و هدف دولت و مجلس برای کمک به معیشت مردم محقق خواهد شد.

این سیاست چندنرخی ارز عملا به سود مردم نشده است و کالاهای وارداتی با گران‌فروشی به مردم می‌رسند.

بعد از هدفمندی یارانه‌ها در سال ۱۳۸۹ فقر شدید (غذایی) صفر شد. اکنون هم اگر به هر خانوار ۲۰ میلیون تومان بدهیم فقر شدید صفر می‌شود.

اینکه مجلس بر کالابرگ اصرار دارد، به‌نظرم دلیل سیاسی دارد؛ چون یارانه نقدی را احمدی‌نژاد ارائه کرد و الان نمی‌خواهند همان سیاست را تکرار کنند. البته این کار یک گام به جلو است؛ اما نواقص اطلاعاتی دارد. مثلا باید تعداد اقشار دچار سوءتغذیه و مقدار سوءتغذیه را آنها دانست و متناسب با آن ارزش کالابرگ و نوع کالاهای آن را انتخاب کرد. ضمن اینکه توزیع هم باید بدون رانت باشد و فقط فروشگاه‌های خاص مسئول توزیع آن نشوند. توزیع باید رقابتی و شفاف باشد.

ثبات قیمت کالاهای اساسی به جای پول نقد

مقصودی: اگر به هر خانوار بسته مشخصی از کالاهای اساسی بدهیم و خیالش راحت باشد که هر ماه برنج، گوشت و مرغ را دریافت می‌کند، آرامش خاطری در خانوارها ایجاد می‌شود. اما اعطای یارانه نقدی سبب تورم هم می‌شود. ما می‌گوییم به‌جای پرداخت پول نقدی، کالاهای اساسی با قیمت ثابت عرضه شود.

وزیر جهادکشاورزی باید پاسخگو باشد که چه کسانی بازار برنج را ملتهب کردند؟ چه کسانی برنج را ارزان وارد کردند اما با قیمت چندبرابر به مردم می‌رسد؟

ما معتقد نیستیم که کالابرگ ۵۰۰ هزار تومانی همه مشکلات مردم را حل می‌کند؛ اما قطعا بخشی از بار هزینه‌ها را کم می‌کند.

افزایش قیمت بنزین قطعا موجی از گرانی‌ها را در همه کالاها ایجاد می‌کند. ما تنها کشوری هستیم که ارز ترجیحی به واردکننده می‌دهیم. هیچ کشوری این کار را نمی‌کند.

نگاه ما به کالابرگ، سیاسی نیست؛ بلکه به‌دنبال تثبیت قیمت‌ها هستیم، حداقل برای این چند قلم کالای اساسی.