ایران با 10 ماهواره به تصویربرداری روزانه می‌رسد

به گزارش خبرنگار فضا و نجوم خبرگزاری ایده روز، حسن سالاریه؛ رئیس سازمان فضایی ایران بعد از پرتاب موفقیت‌آمیز سه ماهواره ایرانی اظهار کرد: مجموعه فضایی کشور با محوریت وزارت ارتباطات در حوزه توسعه ماهواره‌های مختلف اعم از سنجشی و مخابراتی با شتاب و سرعت بسیار خوبی در حال حرکت است. در طی 20 سال گذشته ماهواره‌هایی که در سال‌های اولیه ساخته می‌شد عمدتاً با هدف و نیت تحقیق و توسعه بوده ولی به حول قوه الهی الان به ظرفیت‌های بسیار خوبی رسیدیم، در ساخت ماهواره‌هایی که بتوانند خدمات ارائه دهند و بتوانند صنعت فضایی و اقتصاد فضایی را شکوفا کنند و این آن چیزی است که با راهبری وزارت ارتباطات در حال پیگیری است و البته همکاری‌های خوبی که بین بازیگران مختلف صنعت فضایی ایران داریم. 

وی گفت: به‌طور کلی، زمانی که ماهواره در مدار قرار می‌گیرد، اولین رد آن هنگام عبور از روی ایستگاه‌های زمینی و نخستین ارتباطی که با ماهواره برقرار می‌شود، برای ما اهمیت بسیار زیادی دارد؛ زیرا حاوی اطلاعات کلیدی است. این اطلاعات نشان می‌دهد که جدایش و تزریق مداری ماهواره به‌درستی انجام شده است.

وی افزود: در این مرحله، سلامت بسیاری از زیرسامانه‌های حیاتی ماهواره مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ از جمله زیرسامانه تأمین توان که یکی از مهم‌ترین بخش‌های ماهواره محسوب می‌شود و عملاً انرژی مورد نیاز برای عملکرد آن را تأمین می‌کند و همچنین زیرسامانه مخابرات که ارتباطات فضایی و تبادل داده‌ها از طریق آن و در بستر فرکانس‌های مشخص برقرار می‌شود.

سالاریه خاطرنشان کرد: سلامت این دو زیرسامانه به این معناست که می‌توانیم از این پس، عملیات تست در مدار را با دقت و آرامش بیشتری ادامه دهیم. خوشبختانه این نخستین ارتباط برای هر سه ماهواره ــ ظفر، کوثر و پایا ــ با موفقیت و از طریق ایستگاه‌های زمینی در اختیار ما دریافت شد.

وی ادامه داد: ان‌شاءالله امیدواریم در ردهای بعدی نیز بتوانیم هرچه سریع‌تر فرایند تست زیرسامانه‌های مختلف ماهواره را پشت سر بگذاریم.

سالاریه گفت: ماهواره مجموعه‌ای گسترده از زیرسامانه‌ها، قطعات و تجهیزات مختلف را در خود جای داده است. فرایند تست در مدار، آخرین مرحله ارزیابی عملکردی ماهواره محسوب می‌شود؛ به این معنا که پس از قرارگیری ماهواره در مدار، تمامی این آزمون‌ها روی زیرسامانه‌های مختلف آن انجام می‌شود.

وی تصریح کرد: این مرحله کاری بسیار دقیق و حساس است، چراکه تعداد زیرسامانه‌ها زیاد است و زمان ارتباط ما با ماهواره محدود است. در هر شبانه‌روز سه تا چهار بار امکان برقراری ارتباط با ماهواره وجود دارد و هر رد نیز حدود 6 تا 7 دقیقه زمان مفید ارتباطی در اختیار ما قرار می‌دهد.

وی افزود: در همین بازه زمانی کوتاه باید حجم زیادی از داده‌های ماهواره دریافت، تحلیل و سپس فرمان‌های لازم به ماهواره ارسال شود. این روند برای هر یک از زیرسامانه‌ها به‌صورت گام‌به‌گام انجام می‌شود.

سالاریه در پاسخ به این سوال که اکنون به یک نقطه پرافتخار رسیده‌ایم و خبر موفقیت‌آمیز پرتاب سه ماهواره نیز در سایت وزارت ارتباطات منتشر شده است. پیش از رسیدن به این مرحله، در مسیر آماده‌سازی و تست، با چه چالش‌ها و مشکلاتی روبه‌رو بودید که با همکاری و همراهی مجموعه‌ها پشت سر گذاشته شد و امروز شاهد پرتاب سه ماهواره با کارکردها و قابلیت‌های عملیاتی هستیم؟ اظهار کرد: لازم است تأکید کنم که صنعت فضایی، صنعتی بسیار پیچیده و پیشرفته است. از میان حدود 200 کشور جهان، تنها 10 تا 11 کشور توان ورود به «حوزه سخت فضا» و بخش بالادستی صنعت فضایی را دارند.

وی توضیح داد: این بخش بالادستی شامل طراحی و ساخت ماهواره، ماهواره‌بر، ایستگاه‌های پرتاب، ایستگاه‌های کنترل، دریافت داده و تصاویر ماهواره‌ای است و تنها همین تعداد محدود از کشورها توانسته‌اند همه این زنجیره را به‌طور کامل در اختیار بگیرند؛ جمهوری اسلامی ایران نیز یکی از این کشورهاست.

رئیس سازمان فضایی با اشاره به سابقه تاریخی کشورهای پیشرو در این حوزه افزود: برخی از این کشورها سابقه فعالیت فضایی‌شان به دهه‌های 50 و 60 قرن بیستم بازمی‌گردد و بیش از 70 تا 80 سال در این صنعت تجربه اندوخته‌اند. با این حال، ما توانسته‌ایم یکی از پیچیده‌ترین فناوری‌های روز دنیا را با اتکا به دانش بومی و نیروی انسانی نخبه داخلی به دست آوریم.

وی تأکید کرد: طبیعتاً فعالیت در صنعت فضایی با ریسک‌های بالایی همراه است. این حوزه، صنعتی پرریسک و متکی بر تلاش مستمر، پشتکار و خستگی‌ناپذیری است. در فرایند تست‌های مداری، شکست‌ها اجتناب‌ناپذیرند؛ چه در حوزه ماهواره و چه در حوزه پرتابگرهایی که گاه ده‌ها و حتی صدها میلیون دلار برای تحقیق و توسعه آن‌ها هزینه شده اما در مرحله پرتاب دچار نقص می‌شوند.

سالاریه ادامه داد: با وجود این چالش‌ها، متخصصان این حوزه بدون توقف مسیر خود را ادامه می‌دهند. همواره گفته‌ام که بازدهی صنعت فضایی ایران با هیچ کشوری قابل مقایسه نیست. هزینه‌ای که ما در این صنعت صرف می‌کنیم، در برابر خروجی حاصل‌شده بسیار اندک است و این موضوع یکی از افتخارات بزرگ کشور محسوب می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: محصولی که به مدار تزریق می‌شود، در شرایط بسیار سختی فعالیت می‌کند؛ از تابش ذرات پرانرژی و نوسانات شدید دمایی گرفته تا ارتعاشات و شتاب‌های بالا هنگام پرتاب. تفاوت صنعت فضایی با سایر صنایع این است که پس از پرتاب، امکان دسترسی مستقیم به محصول وجود ندارد و تمام تصمیم‌گیری‌ها باید بر اساس داده‌هایی باشد که تنها طی چند دقیقه از ماهواره دریافت می‌شود.

او افزود: به همین دلیل است که تأکید می‌کنیم متخصصان صنعت فضایی کشور شایسته قدردانی هستند. نیروی انسانی نخبه‌ای که در کشور داریم، در هر حوزه‌ای وارد شود توان ایجاد تحول را دارد و صنعت فضایی یکی از بارزترین نمونه‌های آن است.

رئیس سازمان فضایی تصریح کرد: براساس گزارش‌های جهانی، هر واحد پولی که در صنعت فضایی هزینه می‌شود، بین 10 تا 30 برابر بازده اقتصادی ایجاد می‌کند. هزینه ساخت و تولید یک ماهواره، چندین برابر در قالب ارزش فروش خود ماهواره، داده‌ها و تصاویر ماهواره‌ای و همچنین خدمات مبتنی بر این داده‌ها بازمی‌گردد.

وی توضیح داد: ارزش افزوده حاصل از مدیریت به‌موقع، گزارش‌های دقیق و تصمیم‌سازی مبتنی بر تصاویر ماهواره‌ای، مجموعاً منجر به ایجاد اقتصادی چندلایه در صنعت فضایی می‌شود. به همین دلیل کشورها هزینه‌های چند صد میلیون و حتی میلیارد دلاری در این حوزه انجام می‌دهند؛ نه از روی تفنن، بلکه به دلیل بازده اقتصادی بسیار بالایی که به همراه دارد.

سالاریه در ادامه با اشاره به سیاست‌های وزارت ارتباطات گفت: این مسیر امروز در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با محوریت مشارکت بازیگران مختلف دنبال می‌شود. یکی از نمونه‌های آن ورود شرکت خصوصی «امید فضا» به این صنعت است که اقدامی بزرگ و قابل تقدیر محسوب می‌شود.

وی تأکید کرد: شعار محوری ما در وزارت ارتباطات این است که هر کاری که امکان واگذاری به بخش خصوصی داشته باشد، باید به بخش خصوصی سپرده شود؛ چراکه اقتصادپذیری، رقابت و درآمدزایی، رمز موفقیت در همه صنایع و به‌ویژه صنعت فضایی است.

سالاریه در پاسخ به این سوال که  آیا تاکنون پرتاب ماهواره‌ها همواره به‌صورت انفرادی انجام می‌شد یا در مقاطعی نیز شاهد پرتاب هم‌زمان بوده‌ایم؟ چه عاملی باعث شد این سه ماهواره به‌صورت هم‌زمان پرتاب شوند و آیا این اقدام ویژگی یا مزیت خاصی دارد؟ اظهار کرد: این موضوع چند دلیل اصلی دارد که مهم‌ترین آن، «تثبیت فناوری» است. ما مرحله تحقیق و توسعه را پشت سر گذاشته‌ایم و اکنون برای ورود به مرحله صنعتی شدن و فعال‌سازی اقتصاد فضا، باید گام تثبیت فناوری را با موفقیت برداریم.

وی افزود: در صنعت فضایی، تثبیت فناوری بدون آزمون و تست در مدار امکان‌پذیر نیست. خوشبختانه پژوهشگاه فضایی ایران، گروه‌های فعال در صنعت فضایی و شرکت صاایران، به‌همراه دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه علم و صنعت و همچنین شرکت‌های خصوصی، در حال ساخت ماهواره‌های متعددی هستند.

رئیس سازمان فضایی ادامه داد: از آغاز فعالیت‌های فضایی کشور تاکنون، حدود 30 ماهواره با هدف تحقیق و توسعه ساخته و پرتاب شده است و تقریباً به همین تعداد ماهواره نیز هم‌اکنون در کشور در دست ساخت قرار دارد. این روند نشان می‌دهد تعداد ماهواره‌ها به‌صورت مستمر در حال افزایش است.

وی با اشاره به ارتقای کیفی ماهواره‌ها گفت: دقت تصویربرداری ماهواره‌های پیشین بین 4 تا 15 متر بوده است، اما امروز طراحی‌های جدید به دقت‌های بسیار بالاتری رسیده‌اند. در پژوهشگاه فضایی ایران، ماهواره‌هایی با دقت یک متر و حتی بهتر در حال طراحی هستند. سال گذشته نیز از ماهواره «پارس 2» با دقت تصویربرداری 4 متر رونمایی شد که با استفاده از سنجنده‌های پیشرفته، به دقت حدود 2.5 متر دست می‌یابد.

سالاریه تأکید کرد: برای اینکه این توانمندی‌ها هرچه سریع‌تر وارد مدار شوند و فرایند تثبیت فناوری به بهترین شکل انجام گیرد، یا باید تعداد پرتاب‌ها را افزایش دهیم یا چندین ماهواره را به‌طور هم‌زمان در یک پرتاب قرار دهیم. این نخستین دلیل پرتاب هم‌زمان ماهواره‌هاست.

وی افزود: در کنار پرتاب‌های داخلی، از پرتاب‌های خارجی نیز استفاده می‌کنیم، زیرا تعداد ماهواره‌ها رو به افزایش است. از سال آینده، پرتاب ماهواره‌های منظومه شهید سلیمانی که هم‌اکنون در دست ساخت است، با استفاده از ماهواره‌برهای داخلی انجام خواهد شد، در حالی که سایر ماهواره‌ها نیز در برنامه پرتاب قرار دارند.

رئیس سازمان فضایی ادامه داد: افزایش تعداد ماهواره‌ها به معنای افزایش نیاز به پرتاب است. بنابراین، استفاده هم‌زمان از ظرفیت‌های داخلی و خارجی به ما کمک می‌کند هرچه سریع‌تر به مرحله تثبیت فناوری برسیم و ماهواره‌ها را در مدار عملیاتی کنیم؛ امری که ما را به اقتصاد فضایی نزدیک‌تر می‌کند.

وی دلیل سوم پرتاب هم‌زمان را افزایش دسترسی به داده‌ها دانست و گفت: وقتی سه ماهواره به‌صورت هم‌زمان در مدار قرار می‌گیرند، امکان دسترسی سریع‌تر به داده‌ها و تصاویر سطح زمین فراهم می‌شود. همان‌طور که دکتر بلندی اشاره کردند، با افزایش تعداد ماهواره‌های عملیاتی، بازه زمانی مراجعه ماهواره به یک نقطه خاص کوتاه‌تر می‌شود.

سالاریه توضیح داد: به‌طور مثال، با یک ماهواره ممکن است هر 15 تا 20 روز یک‌بار از یک نقطه تصویر دریافت کنیم. با دو ماهواره این زمان به نصف کاهش می‌یابد و با سه ماهواره به یک‌سوم می‌رسد. اگر به 10 ماهواره برسیم، می‌توانیم در بازه‌ای کمتر از 24 ساعت از هر نقطه موردنظر تصویربرداری کنیم.

وی تصریح کرد: افزایش تناوب تصویربرداری، کیفیت مدیریت و تصمیم‌گیری را به‌طور جدی ارتقا می‌دهد. هرچه داده‌ها دقیق‌تر و متراکم‌تر باشد، مدیران می‌توانند تصمیم‌های به‌موقع‌تری اتخاذ کنند. از این رو، امروز می‌توانیم به شکل جدی به توسعه منظومه‌های سنجشی ماهواره‌ای فکر کنیم.

رئیس سازمان فضایی با اشاره به تجربه کشورهای پیشرو گفت: کشورهای صاحب صنعت فضایی، منظومه‌هایی با ده‌ها و حتی صدها ماهواره در اختیار دارند که قادرند ظرف چند ساعت از هر نقطه‌ای تصویربرداری کنند. این موضوع در مدیریت بحران‌ها اهمیت حیاتی دارد.

وی افزود: در حوادثی مانند سیل یا آتش‌سوزی، عامل زمان تعیین‌کننده است. منظومه‌های ماهواره‌ای این امکان را فراهم می‌کنند که در کوتاه‌ترین زمان ممکن، حتی در مقیاس ساعتی یا کمتر، اطلاعات دقیق از مناطق آسیب‌دیده دریافت شود؛ قابلیتی که هیچ فناوری دیگری توان رقابت با آن را ندارد.

سالاریه در پایان گفت: ما پرتاب چندماهواره‌ای را به‌طور جدی دنبال می‌کنیم. گام نخست، تثبیت فناوری از طریق افزایش تعداد پرتاب‌ها و ماهواره‌های مداری است و گام دوم، افزایش تعداد ماهواره‌ها برای کاهش زمان دسترسی به داده‌ها و تصاویر ماهواره‌ای و حرکت به‌سوی منظومه‌های عملیاتی کامل.

امیدواریم طی یکی دو ماه آینده، شاهد فعال‌سازی کامل زیرسامانه‌های ماهواره‌ها باشیم و به‌تدریج به مرحله روشن‌سازی، تست محموله‌های اصلی و کالیبراسیون آن‌ها برسیم. ان‌شاءالله هر موفقیتی که در این مسیر حاصل شود، به‌صورت مستمر از طریق سایت سازمان فضایی ایران و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اطلاع‌رسانی خواهد شد.

وی افزود: مجموعه فضایی کشور، اعم از بخش‌های دولتی و غیردولتی و شرکت‌های خصوصی فعال ذیل وزارت ارتباطات، به‌همراه پژوهشگاه فضایی ایران، با آمادگی کامل و توان بالا در مسیر پاسخ‌گویی به نیازهای کشور فعالیت می‌کنند.

به گفته وی، این ظرفیت موجود در صنعت فضایی کشور، ظرفیتی کم‌نظیر و راهبردی است که به‌صورت مستمر در حال بهبود، تقویت و گسترش بوده و می‌تواند نقش مؤثری در توسعه خدمات و کاربردهای فضایی ایفا کند.

انتهای پیام/