خرید GPU برای فرار مالیاتی؟ رشد هوش مصنوعی در ایران یا پرکردن جیب انویدیا؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، پنل هوش مصنوعی در مراسم AI Summit 2025 در دانشکدگان دانشگاه تهران با حضور مهدی محمدی، رئیس انجمن مدیریت فناوری ایران؛ احسان چیت‌ساز، معاون سیاستگذاری و برنامه‌ریزی توسعه فاوا و اقتصاد دیجیتال؛ سیدمحمد محمدزاده ضیابری، رئیس کمیسیون هوش مصنوعی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای و مصطفی طاهری، نماینده مجلس شورای اسلامی برگزار شد.

در این نشست، سیدمحمد محمدزاده ضیابری با تشریح وضعیت فعلی حکمرانی و اکوسیستم هوش مصنوعی در کشور گفت: وضعیت امروز هوش مصنوعی کشور و عقب‌ماندگی‌ای که با آن مواجه هستیم، دقیقاً مشابه همان اتفاقی است که در سال 2022 رخ داد؛ زمانی که ChatGPT آمد و هوش مصنوعی جهان را به قبل و بعد از خودش تقسیم کرد.

ضیابری با اشاره به آسیب‌های واردشده به بخش خصوصی اظهار کرد: در این سه چهار سال اخیر بخش خصوصی بسیار آسیب دید؛ نبود یک متولی مشخص وجود داشت. ما نمی‌دانستیم قبله‌مان کجاست؛ باید با معاونت صحبت کنیم؟ با وزارت ارتباطات صحبت کنیم؟ اصلاً با کجا باید برویم و چه چیزی را مطرح کنیم؟

وی افزود: تا قبل از آن، با وجود اینکه زیرساخت نبود ـ البته زیرساخت هم کمتر مورد نیاز بود ـ اما با ورود LLMها نیاز به زیرساخت به‌شدت بالا رفت. چالش‌های مختلف در حوزه‌های گوناگون داشتیم، اما در حدی بودیم که صادرات هوش مصنوعی داشتیم؛ هم صادرات فناوری، هم صادرات محصول و هم صادرات شرکت.

رئیس کمیسیون هوش مصنوعی سازمان نصر تصریح کرد: اما امروز تنها چیزی که داریم صادرات مغزافزار است. شرکت و نیروی انسانی ما بعضا می‌روند و در داخل، هیچ اتفاق جدی برای هوش مصنوعی نمی‌افتد و این حوزه همچنان درجا می‌زند.

وی با اشاره به تعدد مداخلات حکمرانی در یک سال گذشته گفت: هر کدام از ارکان حاکمیت آمدند و بخشی از کار را به نوعی گرفتند. در سال گذشته، معاونت علمی با بحث “سکوی ملی هوش مصنوعی” تلاش کرد بخشی از کار را در اختیار بگیرد. وزارت ارتباطات هم اخیراً با موضوع اپراتور هوش مصنوعی وارد شد. اما همه اینها اقدامات ایذایی بودند؛ نه عمیق بودند و نه قابل اتکا.

ضیابری یادآور شد: پارسال تقریباً کل اکوسیستم مخالف بحث سکوی ملی هوش مصنوعی بود. استدلال ما هم این بود که سکو یک موجودیت مهندسی و مدیریت مهندسی است؛ کار دانشگاه نیست. کار دانشگاه علمی است، نه مهندسی. خوشبختانه همین امروز دانشگاه این مسئله را پذیرفته است.

ضیابری در ادامه سخنان خود با اشاره به تصمیمات اخیر ستاد هوش مصنوعی گفت: در همین جلسه‌ای که ما چند روز پیش با آقای دکتر ربیعی داشتیم، گفتند که در ستاد هوش مصنوعی تصویب شده که لایه پروداکشنِ هوش مصنوعی و بحث پروداکشن‌لایر سکوی ملی هوش مصنوعی به بخش خصوصی محول شود. خب ما یک سال پیش اعلام کردیم که این مسیری که دارید می‌روید به ترکستان است و نتیجه نمی‌دهد. یک سال گذشت تا بالاخره مشخص شد که این کار نمی‌شود و باید به بخش خصوصی واگذار شود.

وی افزود: اما از حاکمیت که بگذریم و از اشکالاتی که گفتم، چون می‌خواهم برگردم به لایه دیسراپشن، باید تلنگری هم به خودمان در بخش خصوصی بزنیم؛ به دوستان و همکاران خودمان. ما در بخش خصوصی هم کار خاصی نکردیم. حاکمیت یا دولت را نمی‌گویم؛ حاکمیت درست است که متوقف ماند، کمکی نکرد، کاری نکرد، اما ما در بخش خصوصی چقدر کار کردیم؟ خیلی کارها می‌توانستیم انجام دهیم؛ به‌ویژه در لایه‌های مهندسی که امروز هوش مصنوعی در کشور گرفتار آن شده و رشد نمی‌کند.

رئیس کمیسیون هوش مصنوعی سازمان نصر توضیح داد: به‌گونه‌ای شده که مثلاً معاون علمی می‌گوید قبل از ما اصلاً هوش مصنوعی وجود نداشت. این جمله‌ای است که بارها مطرح شده است. ما تازه داریم هوش شکل می‌گیرد؛ به این معنا که هوش مصنوعی در لایه‌های آزمایشگاهی باقی ماند و آنچنان که باید و شاید در صنعت ظهور پیدا نکرد.

وی ادامه داد: دلیل این وضعیت هم این بود که ما آمدیم الگوهای خارجی را گرفتیم، از روش‌های علمی رفتیم جلو. هر کسی یک مدل را گرفت، آن مدل را نهایی کرد، دستی سر و گوشش کشید، یک اسمی هم گذاشت روی آن و گفت: آقایان بیایید از من بخرید. خب حاکمیت هم که درگیر مسائل خودش بود.

ضیابری در ادامه با اشاره به توقف شکل‌گیری کسب‌وکار در حوزه هوش مصنوعی گفت: «بیزنسی شکل نگرفت و همه‌چیز همین‌طور متوقف ماند، در حالی که معدود استارت‌آپ‌ها و شرکت‌هایی که به‌صورت محدود وارد این حوزه شدند و لایه‌های مهندسی را برای بخش‌هایی که کشور در آن متوقف مانده بود پیاده‌سازی کردند، به‌سراغ سرویس‌های خارجی رفتند. این شرکت‌ها نماندند؛ کارشان را جلو بردند و اکنون در خارج از کشور مشغول فعالیت‌اند.

وی ادامه داد: ما همین الان استارت‌آپ‌های زیادی داریم؛ البته زیادی نه به این معنا که گسترده باشد، در حد 30 تا 40 تا. اینها در ایران هستند و سرویسشان را خارج از کشور ارائه می‌دهند. برخی از آنها با هویت ایرانی و برخی دیگر عمدتاً با یک هویت جعلی این کار را انجام می‌دهند.

رئیس کمیسیون هوش مصنوعی سازمان نصر با اشاره به ماهیت متحول‌کننده این فناوری اظهار کرد: کاملاً درست فرمودید؛ هوش مصنوعی از معدود فناوری‌هایی بود که دیسراپشن آن از خودش شروع شد؛ خودش همه‌چیز را به‌هم زد. ما هم یکی از کسانی بودیم که از این موضوع آسیب خوردیم و مجبور شدیم Pivot کنیم و به حوزه‌های دیگری برویم. اما در هر صورت، مواهب خودش را داشت و بیزینس خودش را هم همراه آورد.

وی افزود: البته به این معنا نبود که اگر یک بیزینسی را به‌هم می‌زند، هیچ چیز جایگزین نکند. مثلاً وقتی می‌بینیم ترجمه ماشینی دیگر فایده ندارد، اما رسوب دانش 10 ساله را با خودش آورد؛ در حوزه زیرساخت، در حوزه سکو، در حوزه مهندسی، و در تمام حوزه‌ها، چه در خود هوش مصنوعی و چه بیرون از آن.

ضیابری با اشاره به نگرانی‌های رایج جامعه گفت: سوالی که این روزها، چه عرض کنم، دو سه سال است در همه جلسات می‌پرسند این است که هوش مصنوعی آمده شغل‌های ما را بگیرد؟ خیر، هوش مصنوعی نیامده شغل‌ها را بگیرد. هوش مصنوعی آمده گاریچی را به راننده تبدیل کند؛ یعنی باید تغییر کنیم و کار را به شکل دیگری انجام دهیم.

وی با تأکید بر ظرفیت‌های اقتصادی این فناوری تصریح کرد: هوش مصنوعی مواهب بسیار زیادی دارد و می‌تواند درآمدزایی بسیار بزرگی هم برای ما ایجاد کند.

ضیابری در ادامه سخنان خود با اشاره به نقش مجلس در قانون‌گذاری حوزه هوش مصنوعی گفت: مجلس زحمتی که کشید، همان‌طور که دکتر طاهری فرمودند، در غیاب لایحه هوش مصنوعی بود. دعوایی که ما خصوصاً در یک سال اخیر داشتیم، سرِ بحث سازمان ملی هوش مصنوعی، شورای راهبری هوش مصنوعی و بعد هم ستاد هوش مصنوعی بود. حالا از اینها بگذریم؛ امروز دیگر یک قانونی دارد تصویب می‌شود.

وی افزود: فقط یک نکته را برای مخاطبان بگویم: ما الآن یک ساختمان  متعلق به سازمان ملی هوش مصنوعی چندطبقه داریم ـ یک ساختمان 11 یا 12 طبقه ـ که خالی است؛ تازه بنر اجاره هم زده‌اند و طرف مالک هم بنر زده که اینجا اجاره داده می‌شود! درست است؛ اما بحث سازمان ملی هوش مصنوعی بحث ساختار نیست؛ بحث نهادی است. نهادی که همان‌طور که آقای طاهری فرمودند بتواند تسک‌ها و وظایف را توزیع کند و بازخواست کند.

وی تأکید کرد: چالشی که امروز داریم و می‌گوییم نهاد متولی نداریم، یعنی متولی به معنای کسی که بتواند پاسخگو باشد بابت کارش. شورای عالی فضای مجازی با یک نگاهی شکل گرفت؛ حضرت آقا نگاهشان این بود که چون دولت‌ها عوض می‌شوند، فضای مجازی دستخوش تغییر سیاست‌ها می‌شود؛ پس باید جایی باشد که این اتفاق نیفتد. فضای مجازی نتوانست آن وظایفی را که برایش پیش‌بینی شده بود انجام بدهد. نگاه اولیه اصلاً این بود که این کار را بسپاریم به شورای عالی فضای مجازی؛ نهادی که اکنون ذیل ریاست‌جمهوری قرار دارد، در واقع بازوی کمکی رئیس‌جمهور است.

ضیابری ادامه داد: ابراز امیدواری من این است که دولت با این موضوع (مصوبه هوش مصنوعیِ مجلس) همراهی کند. مصوبه مجلس هیچ مغایرتی با کاری که تا الآن انجام شده ندارد؛ وزارت ارتباطات کماکان وظایف خود را انجام می‌دهد، معاونت علمی وظیفه خود را دارد و آموزش و پرورش هم به همین صورت. حتی ابلاغیه‌ای که حدود یک ماه پیش معاونت علمی درباره تقسیم کار ملی هوش مصنوعی صادر کرد نیز همچنان سر جای خود است و منافاتی با آنچه در قانون آمده ندارد.

وی افزود: اما لازم بود نهادی ایجاد شود که بتواند سایر نهادها را پاسخگو کند. خوشبختانه این نهاد چون ذیل رئیس‌جمهور است، به سایر ارگان‌ها هم پاسخگو خواهد بود. 

وی تأکید کرد: اگر دولت همراهی کند و بتوانیم این سازمان را به‌عنوان یک سازمان چابک ـ که این “چابک بودن” بسیار مهم است ـ راه‌اندازی کنیم و نه به شکل یک ساختمان 11 طبقه؛ بلکه در حد یک میز هم کفایت می‌کند، آنگاه می‌تواند تسک‌ها را توزیع کند. در قانون آمده که بخشی از بودجه وزارتخانه‌ها و بخشی از بودجه سازمان‌ها در حوزه هوش مصنوعی به سازمان ملی هوش مصنوعی اختصاص یابد. این یکی از پاشنه‌آشیل‌های مهمی است که باید درست اجرا شود؛ اگر رعایت شود، سازمان‌ها پاسخگو خواهند بود.

ضیابری ادامه داد: یک جمله کلیدی هم بگویم؛ در یک سال اخیر رقابت شدیدی برای خرید GPU شکل گرفته. چه در قانون جهش دانش‌بنیان، چه در قانون برنامه هفتم و چه در آیین‌نامه‌ای که اخیراً معاونت علمی برای بند ت ماده 99 نوشته؛ همه اینها رقابت خرید GPU را به‌شدت تقویت کرده‌اند، بدون اینکه بدانیم GPU را برای چه می‌خریم؟!

وی هشدار داد: مالیاتی که باید وارد خزانه شود، داریم می‌ریزیم در جیب ان‌ویدیا. تنها کاری که می‌کنیم همین است. ما می‌بینیم حجم عظیمی از تقاضا برای دریافت اعتبار مالیاتی می‌آید تا GPU بخرند. بعد چه می‌شود؟ GPU می‌رود و خاک می‌خورد. همین الآن حجم عظیمی GPU داریم که خاک می‌خورند.

وی تصریح کرد: ما به GPU به‌شدت نیاز داریم. ما واقعاً نیاز داریم که GPU در اختیار شرکت‌های هوش مصنوعی باشد. اما اینکه هر هلدینگی، هر مجموعه بزرگی که مالیات سنگین دارد، برود GPU بخرد و در انبار خودش یا دیتاسنتر خودش راه‌اندازی کند، نه اکوسیستم ما را راه می‌اندازد، نه هیچ چیز دیگر؛ فقط مالیات را می‌ریزد در جیب ان‌ویدیا.

انتهای پیام/